نوعی ترانه کار
مؤلف: محمدحسین فیاض
جلد اول، ویراست دوم
الله‌دوست نوعی از منقبت‌خوانی است که برای تهییج کارگران در آشارها انجام می‌شود. «در آشار مردان به صورت جمعی و گاهی تکی آواز می‌خوانند. این آواز گاهی دوبیتی‌های فولکلور و گاهی ترانه است. نوعی از ترانه که به آن الله‌دوست می‌گویند در آشارها رواج ویژه دارد و نوعی ترانۀ کار به شمار می‌رود. این ترانه نشان از دین‌داری و محبت مردم هزاره به امام علی(ع) است» (شریعتی، ۱۳۹۲: ۲۴).
محتوای الله‌دوست گاهی منقبت است و گاهی مضامین اجتماعی. شکل اجرای آن چنین است که شخصی از میان جمع برمی‌خیزد و با سبک مخصوص و با صدای بسیار بلند و کشیده بندهای الله‌دوست را می‌خواند. در پایانِ هربند، جمعِ حاضر با ذکر «الله الله» او را همراهی می‌کنند. کاربرد «الله‌دوست» بیشتر در آشار گندم دروی است و در آشار پخسه‌زدن، و گاه به صورت فردی هنگام پایین‌کردن پشتارۀ بیده از کوه نیز کاربرد دارد. صدای خوب و رسا، نقشی عمده در این کار دارد (حسینی، ۱۳۹۶).
بخشی از این همخوانی چنین است:
الله‌دوست و الله دوست! / الله دوست، علی، الله یار و علی الله دوست و حیدر دوست
و همخوانی جمع: الله الله، الله الله
نوع دیگر از الله دوست چنین است:
الله، الله، الله / نور از نبی، کرم از مرتضی علی / هرکه از دوستدار علی است، یک الله، الله / نور از نبی، کرم از مرتضی علی / هر کسی الله کند خدا و نبی به او نگا کند / جَل‌جَلی و بَل‌بَلی، مُلک از خدا، تخت از علی / هر کسی الله کند خدا و نبی به او نگا کند / یک الله، الله.
علی، الله دوست، مولا دوست / علی اسدالله، شیر خدا /علی الله دوست، مولا دوست
و گاهی با طنز گویند:
علی الله دوست، مولا دوست / گندم پوست، الله دوست / گندم آته سخی پوست / علی الله دوست.
به همین قسم بیت‌ها تکرار می‌شود (جوادی، ۱۳۹۴)
یا:
الله یار، علی یار، مولا یار / دُلدل سوار علی الله یار، الله یار / الله دوست (اعتمادی، ۱۳۹۶).
یا:
وقتی چای دَه بجه شُدَه / الله دوست و علی یار
وقتی آو اِسپی شُدَه / الله دوست و علی یار
وقتی نان‌بُوتَه شُدَه / الله دوست و علی یار
گاهی در این ترانه از نوع کار یاد می‌شود و در آن از صاحب کار خواسته می‌شود که برای آنان فرصت دَم‌رَسی (دَم راست کردن) بدهد.
گندم دِرو مونوم / الله دوست و علی یار
تالَه دِرو مونوم / الله دوست و علی یار
جُویْ پاک مونوم / الله دوست و علی یار
بِیدَه کَنِی مونوم / الله دوست و علی یار
پَخسَه زَنِی مونوم / الله دوست و علی یار (شریعتی، ۱۳۹۲: ۲۵).
در منطقۀ بهسود از «الله دوست» در آشار پَخسَه و موقع برش و پرتاب آن استفاده می‌شد. برش و پرتاب پخسه یک کار زنجیر‌وار بود که با توجه به دوری و نزدیکی مسافت آن با اُستا، بین «بیل‌دار» و «استا» از سه و چهار نفر تا ده نفر یا بیشتر نیز می‌شد. در مواردی می‌شد که بین بیل‌دار و استا رقابت می‌افتاد. اگر کار استا جلو بود، اعضای زنجیره می‌گفتند: «الله یاری الله دوست، جوری بیری الله دوست» و اگر برعکس می‌شد، اعضای زنجیره می‌گفتند: «استا ناتُو الله دوست» «جوری خاتُو الله دوست» و… (احسانی، ۱۳۹۶).
منابع: احسانی، حسیب. (۱۳۹۶.) مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با حسیب احسانی. ۲۸ سرطان ۱۳۹۶؛ اعتمادی، عوض‌علی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با عوض‌علی اعتمادی. ۲۸ سرطان ۱۳۹۶؛ جوادی، نادرشاه. (۴۱۳۹). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با نادرشاه جوادی. ۲۵ ثور ۱۳۹۴؛ حسینی، احسان. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با احسان حسینی. ۲۸ سرطان ۱۳۹۶؛ شریعتی، حفیظ‌الله. (۱۳۹۲). کشاورزی هزارگی. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیۀ اصفهان. (قابل دسترسی در سایت کتابخانۀ دیجیتالی قائمیۀ اصفهان). بازیابی ۲۲ قوس ۱۳۹۶. www.ghbook.ir.
