اپّو /Appu/‏

بازی با کودکان

مؤلف: صدیقه هاشمی

جلد اول، ویراست دوم

در بازی اَپّو یا آپو، بر روی زمین دایره‌ای به قطر حدود نیم متر یا کمتر کشیده می‌شود. در نقطۀ مرکزی آن، شیئی با ارزش از نظر کودکان مثل تشله، دکمه، مُهره یا سکه می‌گذارند و با یک ابزار دیگر که از مادۀ پلاستیکی یا سنگ است و سقله خوانده می‌شود، از حدود دایره با انگشت می‌زنند تا آن شیء مرکزی به بیرون از دایره برود (یوسفی، ۱۳۹۸).

این بازی به صورت دونفری و یا با تعداد بیشتر انجام می‌شود. در ولسوالی شارستان، هرکدام از بازی‌کنان به تعداد مساوی دکمه یا سیخ کوکه، یا سیخ نخودی در وسط دایره می‌گذارند. برای شروعِ بازی، تر و خشک می‌کنند (سنگ صافی را، یک طرفش را تر می‌کنند و طرف دیگرش خشک است. هر کدام از بازی‌کنان طرفی را انتخاب می‌کند و سنگ را بالا می‌اندازند. بر اساس این که سنگ به صورت تر نشسته باشد یا خشک، شروع‌کنندۀ بازی معلوم می‌شود). کسی که نوبتش است، با همان سنگ، آن سیخ کوکه‌ها، دکمه‌های وسط دایره را می‌زند. هر چند تا را از دایره خارج کند، مال خودش می‌شود و بعد نوبت به رقیبش می‌رسد. بازی همین طور ادامه می‌یابد تا یک طرف بازنده شود و تمام دکمه‌ها را ببازد (برهانی شارستانی، ۱۳۹۸). در منطقۀ بهسود، اپو با دکمه بازی می‌شود. وسط دایره را کمی چقور می‌کنند و دکمه را آنجا می‌گذارند و با یک وسیلۀ گرد به اندازۀ قوطی نسوار ولی نازک که به آن «اله» می‌گویند، با یکی از انگشت‌های وسط که «ناخن نر» نام دارد یا انگشت کناری‌اش، اله را از لب خط که به آن «خط آو» گفته می‌شود، می‌زنند و هر کس دکمه را از داخل خط آو بیرون کرد، برنده است و دکمه را مالک می‌شود (ضیایی، ۱۳۹۸).‏
در ولایت ارزگان، منطقۀ باغچار بازی ساده‌ای وجود داشت با نام «آپو /آچو». این بازی بین بزرگسالان خانه (معمولاً پدر یا پدربزرگ) و کودکانی که تازه سرپا می‌ایستادند، انجام می‌شد. هدف این بازی با کودک، تقویت عضلات پا و دست او بود. بزرگسالان کودک را روی دو پا روبه‌روی خود ایستاد می‌کردند و با گفتن کلمۀ آپو به سمت عقب حرکت می‌دادند و با گفتن کلمۀ آچو به سمت جلو می‌کشیدند. کودک از حالت نوسانی که در آهنگ این کلمه اتفاق می‌افتاد، می‌خندید و آرام می‌شد (مظفری، ۱۳۹۸).
منابع: برهانی شارستانی، محمدعلی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با محمدعلی برهانی شارستانی. ۱۵ میزان ۱۳۹۸؛ ضیایی، محمدرضا. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با محمدرضا ضیایی. ۱۵ میزان ۱۳۹۸؛ مظفری، ابوطالب. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری پروین ولی‌زاده با ابوطالب مظفری. ۱۵ میزان ۱۳۹۸؛ یوسفی، علی‌ظفر. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با علی‌ظفر یوسفی ۱۵ میزان ۱۳۹۸.