اشاره:هر کشور و قومی برای خود نمادها و نشانه‌هایی دارد که معمولاً با آن‌ها شناخته می‌شوند. این نمادها یا از دل اسطوره‌ها و تاریخ آن قوم و کشور برمی‌آید و یا به مرور ساخته می‌شوند. در سال‌های پسین که جریان‌هایی برای هویت‌یابی قوم هزاره رونق گرفته است، تلاش‌هایی نیز برای ایجاد نمادها و نشانه‌‌های هویتی دیده می‌شود. از آن جمله می‌توان به نام‌گذاری روزی به نام «ثقافت هزارهها» یا روز فرهنگی هزاره اشاره کرد. |
روز فرهنگی هزارهها
از سال ۲۰۱۷ میلادی / ۱۳۹۶ خورشیدی، روز ۱۹ می / ۲۹ ثور به‌عنوان روز فرهنگی هزاره در سراسر دنیا تجلیل می‌شود. قبل از سال ۲۰۱۷ عمدتاً هزارهها در پاکستان به نام قوم جنرال موسی خان معروف شناخته می‌شدند۱. جنرال موسی خان فرزند یزدان خان ازجمله صاحب‌منصبان قطعۀ پیونیر هزاره در ارتش هند بریتانیا بود. بعد حملۀ امیر عبدالرحمان خان به ارزگان در ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۱ ق / ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ م به تدریج هزارهها از اکثر مناطق هزاره‌نشین رانده شدند و اراضی و مزارع آنان را «افغان مهاجر و ناقل» تصاحب کردند و هزارهها مجبور شدند که راه فرار جانب ممالک خارجی را در پیش بگیرند۲.
هزاره‌های فراری دو مسیر مهاجرت را در پیش گرفتند: عده‌ای به دلایل مذهبی به سوی مشهدِ ایران و عده‌ای به دلایل شغلی و پیوستن به سپاه انگلیس راهی شالکوت (کویته فعلیِ پاکستان) شدند. تمایل هزارهها به عسکری و امتیازاتی که برایشان خدمت در ارتش هندوستان وجود داشت، باعث شد که هزارهها جذب ارتش انگلستان شوند. اشخاصی مانند علی‌دوست‌خان (بعدها کپتان علی خان) و یزدان خان (بعدها صوبه‌دار یزدان خان) به‌حیث اولین فراریان هزاره در کویته مقیم شدند. از سال ۱۸۸۰ تا ۱۹۰۰ میلادی تعداد باشندگان قوم هزاره در کویته و نواحی آن به اندازه‌ای رسید که حکومت هند بریتانوی جهت پی‌ریزی استراتژی برای آینده، اقدام به تأسیس دو قطعه نظام از جوانان مهاجر کرد. در اوایل دهۀ ۱۹۰۰ مسئولیت تشکیل یک هنگ جدید کامل هزاره به افسری از بریتانیا، کلنل کلاود جاکوب سپرده شد که این قطعه در ارتش بریتانیا، Hazara Pioneers معروف شد۳.
قطعۀ پیونیر هزاره تا اواخر ۱۹۱۸ م به ثبت نام افراد ادامه داد و در این زمان بزرگ‌ترین صاحب‌منصب قوم هزاره به نام دوست‌محمد خان تا رتبۀ کپتانی رسید. از دیگر صاحب‌منصبان هزاره در این قطعه می‌توان به کپتان علی‌دوست خان، لفتنت رحمت‌الله خان و صوبه‌دار یزدان خان اشاره کرد. گورنر محمدموسی خان پسرِ صوبه‌دار یزدان خان بعد از اثبات لیاقت صاحب‌منصب شد و پس از اکمال مراحل مختلف تحصیلات مسلکی در انگلستان و داخل هند و بعد از تشکیل پاکستان به رتبۀ جنرالی رسید و در کودتای نظامی ۱۹۵۸ م پاکستان به‌حیث بازوی توانای فیلد مارشال ایوب خان فعالیت کرد و به رتبۀ قومندان عالی قوای پاکستان برگزیده شد. جنرال محمدموسی خان در اکتبر ۱۹۶۶ م به‌حیث گورنر یونت غربی پاکستان منصوب شد ۴.
به این ترتیب هزارهها در پاکستان به قوم جنرال موسی خان نام برده می‌شدند و اکثر پاکستانی‌ها موسی خان پشتون می‌خواندند. به همین دلیل برخی از فعالان فرهنگی هزاره در شهر کویته تصمیم گرفتند برای معرفی هزارهها در پاکستان، غرفۀ مردم هزاره را در موزیم ملی مردم پاکستان دایر کنند و سرانجام بعد از یک‌سال در روز ۱۷ می ۲۰۱۷ غرفۀ مردم هزاره در موزیم ملی مردم پاکستان افتتاح شد۵. در پاکستان، این روز، روز «ثقافت هزارهها» نامیده شد و هر سال تجلیل می‌شود.
در سال‌های بعد، هزارهها در برخی نقاط جهان این روز را به نام به روز فرهنگی هزارهها تجلیل میکنند و در برخی شهرهای جهان همایش‌ها و جشنواره‌هایی برگزار میکنند و لباس‌های هزارگی می‌پوشند. اگرچه این رویداد همانند موضوعات دیگر مخالفان و موافقان خاص خود را دارد و برخی دربارۀ این روز نقدهایی نوشته‌اند که باید رویداد مهم‌تری از گذشتۀ تاریخی هزارهها برای این روز انتخاب و نام‌گذاری می‌شد.
منابع:
۱. تورانی، علی. «نوزده می، روز فرهنگ هزارگی». خبرگزاری هزاره. فیس‌بوک. ۵ می ۲۰۲۰؛
۲، ۳ و ۴. دانشنامۀ هزاره، جلد اول، ویرایش دوم، «مدخل ارزگان و واگذاری مناطق به پشتون‌ها بعد از جنگ». صفحات ۴۷۷ تا ۴۹۰، ۱۳۹۹؛
۵. تورانی، علی. «نوزده می، روز فرهنگ هزارگی». خبرگزاری هزاره، فیس‌بوک. ۵ می ۲۰۲۰؛
تهیه‌شده در دفتر دانشنامه
۲۸ ثور ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۱۸ می ۲۰۲۲ میلادی
بیشتر بخوانید:
