از غذاهای محلی
مؤلف: محمدحسین فیاض
جلد اول، ویراست دوم
آرد بریو از غذاهای رایج در هزارهجات است. غالباً در بیشتر مناطق با این نام یاد میشود. در ولسوالی میرامورِ ولایت دایکندی به آردبریو، آوچُونّی و آرد زردکده (نظری، ۱۳۹۸)، در وَرَس، کشکِیو زرد (نیازی، ۱۳۹۸)، در بامیان، کشکیو آردبریو (جعفری، ۱۳۹۸) گفته میشود.
در مالستان، بیشتر آردبریو گفته میشود و گاهی آچینی و آراوسیاه را نیز به کار میبرند (مجاهد، ۱۳۹۶) هرکدام از نامهای یادشده، وجه خاص خود را دارد که ناظر به یک خاصیت این غذا است. از آنجا که آرد و روغن را کمی بریان میکنند، «آردبِریُو» میگویند و از آنجا که گاهی رنگ آن مایل به سیاهی است، «اَرِیوسیاه» یا «آراوْسیاه» و از این که شبیه آش یا کشکیو است، «کشکیو زرد» گفته میشود. اما اینکه چرا «آوچُونِّی» یا «آچینی» میگویند، مشخص نیست.
نحوۀ پختن آردبریو به این شکل است که کمی روغن در دیگچه یا ماهیتابه میریزند. آرد گندم را غربال کرده به قدر لازم به آن اضافه میکنند. زیر آن را آتش ملایم افروخته و با چمچه شور میدهند به حدی که آرد زرد شود. بعد مقداری آب روی آن میریزند و شور میدهند. وقتی جوش کرد، پایین میکنند و غذا آمادۀ خوردن میشود (همان). در بامیان هم با روغن و هم بدون روغن پخته میشود (جعفری، ۱۳۹۸).
این غذا را بیشتر خانمها بعد از زایمان استفاده میکنند. آنها بعد از زایمان معمولاً تا ده شبانهروز میخوابند و چون دارو و درمان کمتر در دسترس است، به غذاهایی مانند حلوای سفید و آرد بریو اکتفا میکنند که خوراکی مقوی و در عین حال در دسترس برای زن بیمار است (فرهنگ، ۱۳۸۰: ۳۵۴). زنان غیر از زمان وضع حمل، زمان عادت ماهیانه و گاه در زمستانها نیز از این غذا استفاده میکنند. باور عمومی این است که این غذا طبیعت گرم دارد. البته در «آراوْسیاه» علاوه بر مواد یادشده، مقداری زردچوبه و قند سیاه نیز ضمیمه میشود که رنگ و مزهای متفاوت و شیرین به آن میدهد (مجاهد، ۱۳۹۶).
منابع: برهانی، محمدعلی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با محمدعلی برهانی شارستانی در ۲۰ سنبله ۱۳۹۸؛ جعفری، علی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با علی جعفری در ۲۰ سنبله ۱۳۹۸؛ فرهنگ، محمدحسین. (۱۳۸۰). جامعهشناسی و مردمشناسی شیعیان. قم: مؤسسۀ آموزشیو پژوهشی امام خمینی؛ مجاهد، آمنه. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدحسین فیاض با آمنه مجاهد. تهران. ۱۲ اسد ۱۳۹۶؛ نیازی، محمد امین. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با محمدامین نیازی. ۱۲ اسد ۱۳۹۸؛ نظری، کیهان. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با کیهان نظری. ۲ میزان ۱۳۹۸.
