مدرس و عالم دینی
مؤلف: عبدالعلی عادلی
جلد اول، ویراست دوم
ایوب احسانی، فرزند نوروز از طایفۀ ملکی در سال ۱۳۲۱ ش / ۱۹۴۲ م در قریۀ سوکه از توابع ولسوالی مالستان ولایت غزنی به دنیا آمد. در هشت سالگی وارد مکتبخانه شد. خواندن و نوشتن ابتدایی را در زادگاه خود فراگرفت. او در سال ۱۳۴۱ ش به مدرسۀ علوم دینی محسن مهدوی در قریۀ غیغانتو رفت. محسن مهدوی تازه از نجف برگشته بود و احسانی درسهای مقدماتی و ادبیات عرب را نزد او آموخت. سپس در مدرسۀ علوم دینی سید غلامحسین نجفی در قریۀ بغرا ادامۀ تحصیل داد و پس از مدتی وارد مدرسۀ علوم دینی سرور فلسفی در منطقۀ میرآدینه شد و در زمینههای منطق، بلاغت و فقه آموزش دید.
احسانی در سن 22 سالگی ازدواج کرد. او در سال 1348 ش برای خدمت عسکری به ولایت لوگر رفت و پس از پایان دورۀ دوسالۀ عسکری وارد مدرسۀ علوم دینی محمدیوسف عارفی از عالمان دینی منطقه شد. او ضمن فراگیری علوم دینی، ادبیات عرب و منطق را در این مدرسه تدریس کرد (احسانی، 1398).
احسانی با وجود مشکلات اقتصادی شدید خانواده به تحصیل ادامه داد و در بهار سال 1353 ش از مالستان به کابل رفت و به مدت دوسال در مدرسۀ علوم دینی سید سرور واعظ تحصیل کرد. سپس در سال 1355 ش به منطقه برگشت و تا سال 1364 ش به مدت نه سال در مناطق مختلف مالستان به آموزش در مکاتب سنتی پرداخت. همزمان در زمینۀ تأمین نیازمندیهای اجتماعی مردم و تبلیغ معارف دینی نیز فعالیت میکرد. احسانی در بهار سال 1364 ش، با هدف ادامۀ تحصیل به طرف ایران مهاجرت کرد و وارد مدرسۀ علمیۀ عباسقلی خان در مشهد شد. او تا سال 1376 ش در درسهای استادانی چون حجت هاشمی خراسانی، موسوی تبریزی، سید میرزاحسن صالحی خاوری، و محمدعیسی محقق خراسانی شرکت کرد و سطوح عالی حوزه تا درسهای خارج فقه و اصول را فرا گرفت. احسانی همزمان درسهایی از بلاغت، منطق و فقه را در این مدرسه تدریس کرد (همان).
احسانی در بهار سال 1376 ش به زادگاه خود بازگشت. او ابتدا به در خواست مردم محل درسهای خود را در مسجد منطقۀ سَرِاَوْ، واقع در قریۀ لعلچک شروع کرد و سپس در سال 1377 ش، کار ساختمان مدرسۀ علوم دینی «امیر المؤمنین» را با همکاری مردم تکمیل کرد. در این مدرسه، ادبیات عرب، منطق، فقه و اصول تدریس میشد. از دانش آموزان این مدرسه میتوان به عارف موسوینژاد، عیسیخان حیدری، امانالله ناطقی، نجیبالله حکیمی و عبدالعلی عادلی اشاره کرد که فعلاً در قم مشغول تحصیل هستند. با تحولات سیاسی و اجتماعی کشور، حضور دانش آموزان علوم دینی در مدارس روستایی کمرنگ شد و سرانجام فعالیتهای این مدرسه در سال 1390 ش متوقف شد (عادلی، 1395).
منبع: احسانی، ایوب. (۱۳۹۶). مصاحبۀ امانالله ناطقی با ایوب احسانی. ۱۵ اسد ۱۳۹۶؛ عادلی، عبدالعلی (1395) «مالستان از گذشته تا امروز»، ج 1، ویژهنامۀ حوزههای علمیه، چاپنشده.