اریو /Areyu/

از غذاهای محلی

مؤلف: محمدحسین فیاض

جلد اول، ویراست دوم

اریو، آرِیو یا آراو، مخفف «آرد» و «آو» (آب) است. در بخشی از مالستان، آریو، نام کلی برای غذاهایی است که از این خانواده به شمار می‌روند و بعد با صفت و یا نام دیگر مانند آریو آش، آرایو سیاه، کشکاو و… تفکیک می‌شوند (مجاهد، ۱۳۹۶). در باغچارِ ارزگان، آریو به غذای زنانه اطلاق می‌شود، اما کشکاو، شأن متفاوت داشته و در مجالس از مهمان نیز با آن پذیرایی می‌شود (مظفری، ۱۳۹۸).

گاهی میان «آراو» با «آردبریو» یا آراو سیاه، به دلیل اشتراک لفظی و مواد مورد استفاده، خلط می‌شود؛ در حالی‌که یکی از مواد اصلی آریو و کشکاو، دوغ، ماست، قُروت یا کشک است، اما در آردبریو، از دوغ و ماست و غیره استفاده نمی‌شود (برهانی، ۱۳۹۸).
شیوۀ تهیۀ آریو به این صورت است که ابتدا خمیر نازک شده را با کارد ریز و رشته کرده، در آب جوش می‌ریزند تا پخته شود. سپس دوغ یا ماست را به آن اضافه می‌کنند. به این غذا «اَرِیو آش» (آش‌رشته) و به پاره‌هایی از خمیر که با دست بریده می‌شود، «اَرِیو دست‌کنده» می‌گویند. «کشکیو» یا «کشکاو» و «آش چمچمه اوچی» نام‌های دیگر این غذاست. زمانی‌که دوغ این آش کم باشد و روغن با پیاز سرخ‌شده با نعنا یا پودینه روی آن بریزند، به آن «آش کشیده» گویند (مجاهد، ۱۳۹۶).
نوع دیگر اریو به این صورت پخته می‌شود که ابتدا آرد را کم کم میان آب‌جوش ریخته و با چمچه شور می‌دهند تا به هم نچسبد و پخته شود. بالای آن قند سیاه کوبیده شده، نمک و روغن می‌ریزند. این غذا مخصوص خانم‌هاست که در موقع سرما می‌خورند و طبیعت گرم دارد (اعتمادی، ۱۳۹۸). یک نوع آراو غیرخوراکی به نام «باتی» هم وجود دارد که برای آر دادن (حالت دادن) نخ‌های پشمی استفاده می‌شود. ابتدا مقدار کمی آرد جو را بین آب‌جوش می‌انداختند تا کمی تیره شود. سپس نخ پشمی را بین آن می‌انداختند و شور می‌دادند تا آر می‌گرفت. به این کار، باتی یا بَتی گفته می‌شد. هدف از این کار این بود که در وقت بافتن شال و جوال، نخ محکم باشد و پاره نشود. ضرب‌المثلی بود که «جولا بی‌بها می‌شه ولی بی‌باتی نه» (همان).
منابع: اعتمادی، عوض‌علی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری زهرا حسین‌زاده با عوض‌علی اعتمادی. ۱۰ سنبله ۱۳۹۸؛ برهانی، محمدعلی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با محمدعلی برهانی. ۲ میزان ۱۳۹۸؛ مجاهد، آمنه. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدحسین فیاض با آمنه مجاهد. تهران. ۱۲ سنبله ۱۳۹۶؛ مظفری، ابوطالب. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری زهرا حسین‌زاده با ابوطالب مظفری. ۲۹ سنبله ۱۳۹۸.