ابراهیم (قرن ۱۳ ق تاقرن۱۴ ق)
از میران مخالف امیر عبدالرحمان
مؤلف: اسماعیل بختیاری
جلد اول، ویراست دوم
ابراهیم از اعیان طایفۀ زَوْلِی و درۀ پالو در ارزگان به حساب می‌آید. با توجه به روایات فیض‌محمد کاتب، می‌شود حدس زد که او در نیمۀ دوم قرن سیزده ق / نیمۀ اول قرن نوزده م به دنیا آمده است. ابراهیم در میانۀ حکومت امیر عبدالرحمان، هم‌زمان با تشدید فشارها برای سرکوب اداره‌های محلی هزاره‌ها و همچنین وضع مالیات‌های سنگین، قیام کرد. تاریخ دقیق خیزشِ او علیه عبدالرحمان در منابع نیامده است؛ اما از شواهد موجود در سراج‌التواریخ فیض‌محمد کاتب، می‌توان حدس زد که او در میانۀ دهۀ نخست قرن ۱۴ ق / اواسط دهۀ ۱۸۸۰ م بنای مخالفت گذاشته است.
ابراهیم و هزاره‌های «یاغستان» و حجرستان در اثر فشار نظامی از جانب حکومت کابل و با وعدۀ بخشایش، یکی پس از دیگری از ادامۀ مخالفت دست کشیدند و خود را به سردار عبدالقدوس خان، فرمانده مشهور عبدالرحمان تسلیم کردند. ابراهیم همسو با دیگر قیام‌کنندگان هزاره که او را همراهی می‌کردند، ابراز ندامت و طلب بخشایش کرد و قرار بر این شد که اسلحۀ خود را تحویل دهند. پیش از تحویل اسلحه، ابراهیم که از اعیان طایفۀ خود بود، به همراه سرکردگان طایفۀ نیک‌روز و برخی بزرگان طوایف دیگر، جهت دلجویی راهی کابل شدند. آنان هرکدام یک رأس اسب ارزگانی به رسم هدیه و تعارف به همراه خود بردند. اما برخلاف وعدۀ حکومت کابل، همگی «نظربند» شدند و مأموران عبدالرحمان حتی همراهان اینان را که مأمور هدایت اسب‌ها به کابل بودند، موقتاً در کابل نگه داشتند تا مبادا پس از بازگشت، سر به مخالفت بردارند (کاتب، ۱۳۹۳، ج ۳، ب ۱: ۸۲۵ و ۸۲۶).
بیش از این دربارۀ زندگی ابراهیم و نقش احتمالی او در تحولات بعدی معلوماتی در دست نیست و مورخان دربارۀ حوادث و حالات سیاسی و اجتماعی او چیزی نیاورده‌اند.
منبع: کاتب، فیض‌محمد (۱۳۹۳). سراج‌التواریخ. جلد ۳. بخش ۱. تهران: عرفان.
