باغران/Bâğrân/
از ولسوالی‌های ولایت هلمند
مؤلف: آمنه اخلاقی
جلد اول، ویراست دوم
باغران یکی از ولسوالی‌های ولایت هلمند است. از شمال و شرق به ولایت غور و از جنوب به ولسوالی‌های نوزاد و کجکی و از غرب به ولایت قندهار محدود می‌شود. ۳۵۸۷ کیلومترمربع مساحت دارد و جمعیت آن ۷۴۲۰۰ نفر است. فاصلۀ این ولسوالی از مرکز ولایت هلمند، ۲۱۰ کیلومتر است (سایت مقام ولایت هلمند، ۱۳۹۶). ولسوالی باغران ۱۷۸ قریه دارد (اتلس قریه‌های افغانستان، ۱۳۵۳، ج ۳: ۱۲۹۲ تا ۱۳۰۴).
این ولسوالی تقریباً در طول جغرافیایی ۶۴۳۰۵۰ تا ۶۵۲۰۵۹ درجۀ شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲۲۷۲۵ تا ۳۳۱۶۵۲ درجۀ شمالی قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۶۳۰متر است.
دربارۀ دلیل نام‌گذاری باغران، نسبت آن را با سرزمین زمین‌داور تاریخی ذکر کرده‌اند. زمین‌داور، پایتخت زمستانی حکمرانان غوری و به‌خصوص غیاث‌الدین غوری (۵۸۸ تا ۵۹۹ ق) بوده است. این شاهان، باغ بسیار بزرگ و باشکوهی در زمین‌داور داشته‌اند که «باغ ارم» خوانده می‌شده است. گفته می‌شود که به مرور زمان لفظ «باغ ارم» به «باغران» تغییر شکل یافته است. ولسوالی باغران امروز همان باغ ارمی است که در زمین‌داور قرون گذشته موقعیت داشته است (مستمند غوری، ۱۳۸۷: ۱۷۶).
باغران یکی از مناطقی است که شیعیان هلمند در آن ساکن هستند (سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، ۱۳۹۶). در دورۀ امیر عبدالرحمان خان، باغران یکی از مناطقی بود که در محدودۀ موسوم به یاغستان قرار می‌گرفت و متأثر از درگیری‌های سرکوب هزاره‌ها بود (مهدی، ۱۳۹۴: ۳۹۰). در جنگ حکومت عبدالرحمان خان با هزاره‌ها، درگیری به باغران هم کشیده شد. بزرگان باغران وقتی جنگجویان به بغنی رسیدند، از مولاداد خان حاکم فراه تقاضای کمک کردند. محمد‌عظیم بیگ که ریاست جنگجویان هزاره را داشت وارد باغران شد و از قلعۀ تیموریان به درگیری با نیروی‌های حکومتی پرداخت. علی‌رضا بیگ رئیس هزارۀ باغران نیز با علوفه و آذوقه به او یاری رساند. مولاداد خان علی‌رغم فرار بسیاری از نفراتش در باغران مقاومت کرد (کاتب، ۱۳۹۳، ج ۳، ب ۱: ۹۷۸).
وقتی مختار خان علی‌زایی از باغران به عبدالرحمان عریضه داد و تقاضای الحاق زمین‌های ناوۀ میش و ناوۀ کمان‌گران را کرد، عبدالرحمان در پاسخ او تصریح کرد که زمین‌های هزاره‌ها به نفع دولت مصادره شده است و هزاره‌هایی که در دوران جنگ با دولت همراهی کرده‌اند و متابعت داشته‌اند هم مالیات‌پرداز دولت هستند (کاتب، ۱۳۹۳، ج ۳، ب ۲: ۱۰۶۰). محتوای این مکالمه نشان می‌دهد که مردم باغران نیز در جریان سلب مالکیت زمین در دوران عبدالرحمان متحمل فشار شده‌اند.
هلمند در جریان درگیری‌های سال‌های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ ش و جنگ‌های داخلی نیز متأثر از منازعات بود. باغران در تاریخ سوم ثور ۱۳۵۸ ش از تسلط نیروهای دولتی خارج شد و به دست مخالفان افتاد (یزدانی، ۱۳۸۶: ۲۲). بعد از آن نیز همواره این ولسوالی با مسئلۀ امنیت درگیر بوده است. باغران اکنون از ولسوالی‌های فقیر و دور‌افتادۀ هلمند است و درگیری‌های طالبان با دولت در آن جریان دارد. از سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶ ش / ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۷ م ۱۱ پروژه در ولسوالی باغران در قالب طرح تهیۀ آب آشامیدنی اجرا شده است (وزارت احیاء و انکشاف دهات، ۱۳۹۶).
منابع: اتلس قریه‌های افغانستان. (۱۳۵۳). جلد ۳. کابل: مرکز احصائیه، صدارت عظمی؛ سایت مقام ولایت هلمند. (۱۳۹۶). «باغران». بازیابی ۱۱ جوزا ۱۳۹۶. helmand.gov.af؛ شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان. (۱۳۹۶). «ساختار مذهبی در جامعۀ افغانستان». بازیابی ۱۱ جوزا ۱۳۹۶. www.afghanpaper.com؛ کاتب، فیض‌محمد. (۱۳۹۳). سراج‌التواریخ. جلد ۳. بخش ۱. تهران: عرفان؛ کاتب، فیض‌محمد. (۱۳۹۳). سراج‌التواریخ. جلد ۳. بخش ۲. تهران: عرفان؛ مستمند غوری، غوث‌الدین. (۱۳۸۷). تاریخ مختصر غور. چاپ دوم. هرات: الحاج جلیل احمد «مولوی‌زاده» مسئول کتابخانه فیضی؛ مهدی، محیی‌الدین. (۱۳۹۴). تبار و زبان مردم هزاره. کابل: امیری؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶». کابل؛ یزدانی، کاظم. (۱۳۸۶). فرزندان کوهساران. کابل: سعید.
