مراسم نقد و رونمایی کتاب امیر حسینی؛ عالم، عارف و شاعر بزرگ قرن هفتم غرجستان
مراسم نقد و رونمایی کتاب امیر حسینی؛ عالم، عارف و شاعر بزرگ قرن هفتم غرجستان، به همت بنیاد دانشنامه هزاره، مؤسسۀ فرهنگی درّ دری و کتابخانۀ رسالت، روز جمعه ۱۴ سنبله ۱۴۰۴ در محل کتابخانه با حضور نویسنده و تعدادی از علاقه‌مندان برگزار شد.
این کتاب تألیف سید غلام‌حسین موسوی است که در ۲۹۸ صفحۀ قطع وزیری با شمارگان ۵۰۰ نسخه در سال ۱۴۰۳ خورشیدی در کابل چاپ شده است.
مجری برنامه، خانم زهرا حسینزاده، یکی از مسئولین مؤسسۀ فرهنگی درّ دری و عضو بنیاد دانشنامۀ هزاره، پس از درود و خوشامدگویی، ابتدا به ابراز همدردی و غم‌شریکی با هم‌وطنان زلزله‌زده ولایت کنر پرداخت و ایام ولادت پیامبر اسلام(ص) را تبریک گفت.
پس از تلاوت قرآن کریم، برنامه با بیان خیرمقدم استاد جان‌علی اعتمادی، مسئول کتابخانه رسالت آغاز شد. او به معرفی نویسنده و اولین اثر او پیشرو نهضت‌ها (سید جمال‌الدین افغانی) پرداخت. به اعتقاد استاد اعتمادی، کتاب امیرحسینی، به خوبی ظرفیت عالم‌پروری سرزمین غرجستان را معرفی می‌کند غرجستان ، بخشی از خراسان بزرگ، دارای حاکمیت، فرهنگ و اندیشه بوده که شخصیت‌های همانند امیر حسینی داشته است. این جامعه از امنیت، دانش و بینش برخوردار بوده که علوی‌ها از ستم بنی‌امیه،بنی‌عباس و بنی‌های دیگر اینجا پناهنده می‌شده‌اند.
دکتر سید محمد موسوی‌نژاد، صاحب آثاری چون فهرست نسخه‌های خطی مالستان، اسناد و مراسلات جاغوری، دیگر سخنران برنامه بود. او به معرفی آثار نسخ خطی امیر حسینی هروی پرداخت و اشاره کرد که از ایشان حدود ۱۵ اثر در فهارست نسخ خطی نام برده شده که از این مجموعه، چهار اثر به صورت سنگی، حروفی و جدید مکرر چاپ شده است. دکتر موسوی‌نژاد اشاره کرد که در مجموع حدود ۳۱۱ نسخه خطی از آثار امیرحسینی هروی موجود است. ۸۰ فی‌صد این نسخ در ایران و نسخ اصلی دیگر در کتابخانه‌های فرانسه و ترکیه است و برخی آثار او فقط یک نسخه دارد.
آقای موسوی‌نژاد به‌عنوان نمونه دربارۀ نسخ نزهة الأرواح توضیح داد. او گفت از این اثر ۱۳۱ نسخه موجود است که هیچ‌کدام دست‌خط خود امیرحسینی نیست. او می‌گوید تنها دو نسخه نزهة‌الارواح از دست‌نویس مؤلف کتابت شده است و قدیمی‌ترین آن مربوط به سال ۷۳۱ قمری است که در کتابخانۀ سلیمانیه ترکیه بخش میرزای افندی نگهداری می‌شود. از این اثر یک نسخۀ در هرات، یک نسخه در یکی از کتابخانه‌های فرانسه، دو نسخه در کتابخانه ایاصوفیه در ترکیه، میکرو فیلم‌های نسخ سال‌های ۸۲۳ تا ۸۵۱ در کتابخانه ملی ایران و کتابخانه مجلس شورای اسلامی در تهران نگهداری می‌شود. این اثر چهار شرح و حاشیه دارد و قدیمی‌ترین شرح آن مربوط به قرن دهم است.
سخنران و منتقد دیگر این نشست، استاد عزیزالله بیانی بود. او سخنش را دربارۀ منطقۀ گیزاب، یکی از محل‌های تولد احتمالی و منتسب به وجود آرامگاه پدر و پدر کلان امیرحسینی آغاز کرد و گفت در گیزاب مزار سید حیدر، مزار شاه‌حسینی و مزار سید عباس‌علی را داریم. مزار شاه حسینی در قریۀ خیرآباد است که لوحۀ آن در حدود یک متر و نیم و عرض بیست سانت است که آیات قرآن و نام شاه‌حسینی روی آن خوانده می‌شد. این لوحه تا سال ۱۳۵۹ شمسی موجود بود. زیارت سیدعباس‌علی، منتسب به پدر کلان امیرحسینی در بین محلۀ قزلباش و محلۀ بومی است که در گذشته سیدنشین بوده است.
استاد بیانی در ادامه با ابراز ارادت به نویسنده، اشاره کرد کتاب به خواننده دو مطلب را یادآور می‌شود؛ «اول، ظرفیت ... مردم غرجستان یا مردم هزارستان؛ دوم سادات و غیرسادات یا علمایی که خودشان یا اجدادشان در این سرزمین آمدند». او گفت: این کتاب با تبیین حضور و فعالیت این عارف و عالم بزرگ در غرجستان، ورود تشیع به این مناطق را قبل از صفویه اثبات می‌کند؛ چرا که امیرحسینی حدود دویست سال قبل از صفویه در این مناطق حضور و فعالیت علمی و عرفانی داشته است.
استاد محمدنبی متقی، منتقد سوم بود. او گفت: «در کتاب از ۶۹ شخصیت نقل‌قول در خصوص امیرحسینی آمده است». او گفت در این گزارش‌ها امیرحسینی را ملک‌زاده، حاکم، کارگزار و شاهزاده معرفی شده که در جوانی توبه کرده و اموالش را بعد از توبه‌اش تقسیم کرده و کارش تجارت بوده است. در هشت نقل یکی از القاب امیرحسینی را رکن‌الدین گفته‌اند؛ به زعم استاد متقی، مؤلف کتاب بدون دلیل موجه با صراحت این لقب و همین‌طور تاجر بودن و شاهزاده بودن، سیاحی‌گری امیرحسینی را رد کرده است. نویسنده برای رد این القاب و ویژگی‌ها، عرفان انقلابی امیرحسینی و وابستگی او به خانواده‌ای ظلم‌ستیز را عنوان کرده است که این دلایل برای خواننده قانع‌کننده نیست.
نقد دیگر استاد متقی به تاریخ تولد و وفات امیرحسینی است که با نقل‌های دیگر همخوانی ندارد؛ زیرا نقل شده او در جوانی دوبار به دیدن پادشاه دهلی رفته که این پادشاه سال ۶۳۳ وفات کرده است. استاد موسوی تولد امیرحسینی را ۶۰۱ نوشته است که اگر در سال ۷۳۳ وفات کرده باشد، عمر او ۱۳۲ سال می‌شود. به نظر منتقد چون ۱۱۷ سال برای امیر حسینی تقریباً اجماعی است؛ نویسنده این را پذیرفته و با صراحت سال تولد را نقل کرده است، درحالی که دربارۀ تاریخ تولد و وفات امیرحسینی اختلاف‌نظر است.
انتقاد دیگر استاد متقی، به لحن انقلابی کتاب بود، به دیدگاه ایشان این کتاب، یک اثر تصحیح‌شده عرفانی و از نوع تصوف ابن عربی است که با لحن انقلابی و سیاسی تناسب ندارد. نقد پایانی استاد متقی اتهام جعل تاریخ و سوء‌نیت به تاریخ‌نویسان معاصر افغانستان از سوی مؤلف بود که آن را نوعی کم‌لطفی و اجحاف دانست.
در پایان، مؤلف ضمن قدردانی از حضور اساتید و منتقدان و برگزارکنندگان تأکید کرد که باید مراقب افکار و اندیشه‌های‌مان باشیم تا احساسات و عواطف ما بر عقلانیت و ارزش‌های اعتقادی ما غلبه نکند.
