ایاسی /Ayâsi/
قریهای در ولسوالی شیخعلی ولایت پروان
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
ایاسی یکی از قریههای ولسوالی شیخعلی ولایت پروان است. این قریه در درۀ شیخعلی و در مجاورت رودخانۀ شیخعلی و شاهراه کابل – بامیان قرار دارد. ایاسی از شمال به کوه هندوکش، از جنوب به درۀ رباط، از شرق به قریۀ توریج و از غرب به قریۀ شکریانی محدود است. فاصلۀ قریه تا مرکز ولسوالی ۱۵ کیلومتر و تا شهر چاریکار، مرکز ولایت پروان، حدود ۸۵ کیلومتر است (عنابی، ۱۳۹۶؛ محمدطاهر، ۱۳۹۶).
جمعیت قریۀ ایاسی بنا به بر آورد شورای قریه، ۱۰۰ خانوار، از طایفۀ قرلق، فارسیزبان و اهل سنت هستند. تعداد ۳۰ خانواده از اهالی این قریه به شهر چاریکار، مرکز ولایت پروان، کابل و یا به خارج از کشور مهاجرت کردهاند (همان).
آب و هوای قریۀ ایاسی کوهستانی و برفگیر است و معیشت مردم متکی به زراعت، باغداری و مالداری است. زراعت منبع مهم زندگی مردم قریۀ ایاسی است و زمینهای زراعتی قریه، للمی و آبی است (همان).
محصولات قریه عبارتاند از: گندم، جو، جواری، باقلی، لوبیا، نخود، عدس، کدو، بادرنگ، بادنجان رومی، بادنجان سیاه و کلم و ترکاری. محصولات درختی مانند سیب، ناک، بادام، چهارمغز، سنجد، شفتالو، زردآلو، آلو و توت در این قریه به عمل میآیند. مردم قریه از گیاهان طبی مثل تُرکی بوته، تلخک و گرم دارو استفاده قرار میکنند.
گرگ، روباه، شغال، کبوتر کوهی، کَوْک، گنجشک، قناری و بلبل از جانوران قریهاند. پوشش گیاهی و جنگلی این قریه عبارت است از: درختان میوه سیب، ناک، زردآلو، شفتالو، بادام، چارمغز و توت و همچنین درختان بید، چنار و گز در دو سوی رودخانه؛ سُلبی / شُلبِی، چاکَهْ، سیاهخار، بوته، قَرْغَنَهْ، گل و گیاهان علوفهای (همان).
نمدبافی، قالیبافی، گلیمبافی، کلاهدوزی و خامکدوزی صنایع دستی زنان قریه است (همان).
غذاهای محلی قریه عبارتاند از: قابلیپلو، دوپیازه، حلوای سرخک و سفیدک، کُوچَه، گوشتکُوچَه، کشکَوْ (همان).
آب آشامیدنی ساکنان قریۀ ایاسی از چشمه و جوی به دست میآید و آب زراعت از رود درۀ رباط تأمین میشود که به رود شیخعلی میریزد. برق قریه از توربین کوچک آبی تأمین میشود که شورای انکشافی قریه و وزارت احیاء و انکشاف دهات روی رودخانۀ شیخعلی نصب کرده است (وزارت احیاء و انکشاف دهات، ۱۳۹۶). اطفال قریۀ ایاسی به لیسۀ «عمر شهید» میروند که ۶ کیلومتر از قریه دور است. نزدیکترین مرکز صحی به قریۀ ایاسی، کلینیک جامع مرکز ولسوالی شیخعلی است که ۱۵ کیلومتر با آن فاصله دارد. ساکنان قریه از دوری مکتب و کلینیک شاکی هستند. در قریۀ ایاسی باغهای زیادی وجود دارد که از جمله مناظر دیدنی آن به حساب میآید و رود کوچک دهرباط که از چشمههای بالادست قریه سرمنشأ گرفته است، با عبور از قریه، منظرۀ طبیعی زیبایی به وجود آورده است (عنابی، ۱۳۹۶؛ محمدطاهر، ۱۳۹۶).
منابع: عنابی، دادمحمد. مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با دادمحمد عنابی. کابل. ۲۶ میزان ۱۳۹۶؛ محمدطاهر. مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با محمدطاهر باشندۀ قریۀ ایاسی. کابل. ۲۶ میزان ۱۳۹۶؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژههای در حال اجرا و تکمیل شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت پروان». کابل.
