بامیانی، محمدابراهیم (۱۳۲۴ ش)
نویسنده و محقق تاریخ شفاهی
مؤلف: حسن‌رضا فهیمی
جلد اول، ویراست دوم
سید محمدابراهیم بامیانی، فرزند سید عالم‌حسن در سال ۱۳۴۵ ش / ۱۹۶۶ م در قریۀ غنده‌سنگ ولسوالی یکه‌اُولَنگ ولایت بامیان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مکتب نَیَک و تحصیلات ثانوی را در دارالمعلمین کابل فرا گرفت. بامیانی به زبان‌های فارسی، پشتو، روسی و انگلیسی صحبت می‌کند. تحقیقات او در مورد تاریخ و فرهنگ اسماعیلیان، موجب شناسایی بیشتر او در میان این قوم شده است.
بامیانی تحصیلات خود را در سال ۱۳۴۵ ش در دانشکدۀ تعلیم و تربیت دانشگاه کابل تمام کرد. او در سال ۱۳۴۶ ش به انگلستان رفت و به مدت یک سال در دانشگاه اگزتر (Exeter) در رشتۀ تربیت‌معلم تحصیل کرد. در سال ۱۳۵۲ ش به مدت سه ماه در دانشگاه A.U.B لبنان در یک کارگاه آموزشی ادارۀ تعلیمی شرکت کرد. در سال ۱۳۵۴ ش سه ماه در طرح و تدوین کتاب‌های درسی در مرکز آسیایی یونسکو در توکیو آموزش دید. در سال‌های ۱۳۵۴ و ۱۳۵۶ ش با استفاده از برنامۀ یو اس اید (USAID) به امریکا رفت و در دانشگاه کلمبیا در رشتۀ زبان انگلیسی و نصابِ تعلیمی، دو ماستری به دست آورد؛ یکی در زبان انگلیسی و دیگری در روان‌شناسی آموزش (بامیانی، ۱۳۸۱: ۱۳۹). هم‌زمان با دورۀ ماستری توانست مقطع دکتری را نیز به پایان برساند. بعد از پایان این دوره، برای جمع‌آوری منابع، طرح و تحقیق رسالۀ دکتری‌اش به کابل آمد و با وقوع کودتای ۱۳۵۷ ش زمینۀ بازگشت او به امریکا منتفی شد و از دفاع رساله‌اش بازماند. او در سال ۱۳۶۶ ش به اتحاد جماهیر شوروی رفت و زبان روسی آموخت.
بامیانی مدت ده سال در تربیت‌معلم، هفت سال در دانشگاه کابل، دانشگاه تعلیم و تربیت و دارالمعلمین روشان، روان‌شناسی آموزش تدریس کرد. مدت دو سال نیز استاد زبان انگلیسی در مرکز یونسکو بود (بامیانی، ۱۳۶۸: پشت جلد؛ بامیانی، ۱۳۷۸: ۸۳). از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ ش به‌عنوان کارمند سازمان هماهنگی کمک‌های عاجل بشری ملل متحد در افغانستان تعیین شد و در سال ۱۳۷۶ ش در بدخشان کار کرد. او در مدت مسئولیتش، کتاب بدخشان در آیینۀ زمان را نوشت.
بامیانی علاوه بر کشورهایی که گفته شد، در سال۱۹۷۷ م به کانادا، در ۲۰۰۶ م به هندوستان و در ۲۰۰۸ م به بنگلادش مسافرت کرده است. برخی مسئولیت‌های اداری او تا کنون عبارت‌اند از: عضو تفتیش و نظارت وزارت معارف، کفالت مدیریت معارف سمنگان، مدیر عمومی تربیت‌معلم قندوز، ریاست پوهنتون بغلان، مشاور بانک جهانی و همکار امور تعلیمی و تربیتی وزارت معارف.
بامیانی بیست عنوان کتاب و جزوۀ آموزشی نوشته است. موضوع بیشتر نوشته‌های او را افسانه‌های تاریخی و روش‌های آموزشی تشکیل می‌دهد. او یکی از اولین نویسندگان افسانه‌های فولکلور محلی هزاره است و از زمان ورود به مکتب، شنیدن و نوشتن افسانه‌ها را شروع کرده و در زمان تحصیل و تدریس به تنظیم یادداشت‌هایش پرداخته است (بلوچ، ۱۳۶۸: ۷۳). اولین کتابش را در سال ۱۳۶۸ش با عنوان افسانه‌های فولکلوریک غرجستان به چاپ رساند. اثر دیگر او در این زمینه افسانه‌های تاریخی ناصرخسرو در بدخشان و قصه‌هایی از افغانستان است.
هرچند برخی بامیانی را فولکلوریست نمی‌دانند، آثار او را گام مهمی برای شروع افسانه‌های محلی دانسته‌اند (همان: ۷۶). بامیانی علاوه بر کتاب‌های افسانه، چند کتاب دیگر نیز متناسب با رشتۀ تحصیلی‌اش در زمینۀ آموزش نوشته است که عبارت‌اند از تکنالوژی تدریس، وظیفۀ یک معلم مدرن چیست، بیاموزیم تا بیاموزانیم، تکنالوژی تعلیمی، اسلوب یادگیری، نصاب تعلیمی و مواد درسی. بامیانی در موضوعات تاریخی نیز کار کرده است. کیانی‌ها و اسماعیلیان افغانستان، گلی از راغستان در چهارمین بهار اسماعیلی. کتاب‌های طلوع از مغرب، حیوانات گذشته را به یاد می‌آورید و رهنمود آموزش برای ائمۀ مساجد در افغانستان از دیگر آثار اوست.
او در سال ۱۳۹۳ش / ۲۰۱۴م به‌عنوان استاد دانشگاه تعلیم و تربیت تقاعد یافت و در حال حاضر، به‌عنوان عضو کانون فرهنگی ناصرخسرو در آثار اسماعیلیان مشغول تحقیق است.
منابع: بامیانی، محمدابراهیم. (۱۳۶۸). افسانه‌های فولکلوریک غرجستان. کابل: اکادمی علوم ج. ا؛ بامیانی، محمدابراهیم. (۱۳۷۸). بیاموزیم تا بیاموزانیم. پشاور: ادارۀ کتاب‌خانه‌های سیار اریک؛ بامیانی، محمدابراهیم. (۱۳۸۱). بدخشان در آیینۀ زمان. کابل: او آر ای انترنیشنل؛ بلوچ، عبدالرحمان. (۱۳۶۸). «افسانه‌های فولکولوریک غرجستان». در مجلۀ غرجستان. سال دوم. شمارۀ ۵ (مسلسل ۱۱). میزان و عقرب. صص ۷۰ تا ۸۴.
