آخوند زریافته (۱۲۶۲ تا ۱۳۵۵ ش)
عالم دینی و مدرس
مؤلف: محسن شریفی
جلد اول، ویراست دوم
ملا غلام‌رضا فرزند حاج خدانظر، معروف به «حاجی آخوند زريافته» در سال ۱۲۶۲ ش / ۱۸۸۳ م در قريۀ شادان معروف به «سَنگسَک» از توابع حصۀ دوم بهسود به دنیا آمد (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۱: ۶۳).
زريافته تحصيلات مقدماتی را در مکتب‌خانۀ زادگاهش آموخت. پس از آن مقداری از ادبيات عرب را نزد شيخ محمد از سراب بهسود فراگرفت و سپس مدت کمی نزد میر علی‌احمد حجت کابلی که برای تدریس به بهسود آمده بود، تحصيل کرد. با بازگشت حجت به کابل، زريافته نيز همراه او رفت و مدتی هم در کابل نزد او درس خواند. زريافته پس از چند ماه به بهسود بازگشت و بعد از آن مدتی به يکه‌اُولَنگ رفت و در درس‌های منطق، فقه و اصول سيد مقدس يکاولنگی شرکت کرد. با آمدن شيخ عزيزالله غزنوی به بهسود و تأسیس مدرسۀ علوم دینی، زریافته نیز به بهسود رفت و ساليان متمادی نزد او شاگردی کرد (همان: ۶۴).
آخوند زريافته پس از پایان سطوح عالی تحصیلات دینی، در حسينيه‌ها و مساجد مناطق مختلف حصۀ دوم بهسود چون شاداب، زريافته، مَرَگ و بايی، علوم دينی را به نوجوانان و جوانان آموزش داد. او با صلاحديد بزرگان و موسفيدان، يکی از حسينيه‌های منطقه را به مدرسه تبدیل کرد و از ادبيات زبان عربی تا قوانين و شرح لمعه و رسائل را تدریس می‌کرد. تعداد طلاب این مدرسه از پانزده و بيست نفر تا پنجاه نفر در نوسان بود (همان).
ملا غلام‌رضا پس از رفتن به حج، به «حاجی آخوند» شهرت يافت. چند سال بعد به عراق رفت و ضمن ديدار از حوزۀ علميۀ نجف اشرف و مراجع آنجا، از طرف ابوالحسن اصفهانی مرجع تقلید وقت، وکالت جمع‌آوری وجوهات گرفت و از آن به بعد به عنوان نایب امام در ميان پنج طایفۀ ایسم تيمور، رامُوز، جَمبُود، ميرشاه‌علی‌بيگ و عيوض، ساکن در حصۀ دوم بهسود، محل توجه و مراجعۀ مردم بود. با درگذشت مرجع مذکور، از طرف محسن حکيم وکالت دریافت کرد و پس از درگذشت حکیم، مردم منطقه را به تقلید از آیت‌الله خمینی دعوت کرد (همان: ۶۴ تا ۶۵).
خدمات دینی آخوند زریافته به او موقعیت اجتماعی ممتازی بخشیده بود. از این‌رو مردم در حل و فصل منازعات خانوادگی، حقوقی و جزايی، نظر و داوری او را فصل‌الخطاب می‌دانستند. در برابر اربابان و خان‌ها و زورگويی‌شان می‌ایستاد و با قاطعيت با آن‌ها برخورد می‌کرد. حاج آخوند در سال ۱۳۵۵ ش / ۱۹۷۶ م درگذشت و در زادگاهش به خاک سپرده شد (همان: ۶۶).
منابع: ناصری داوودی، عبدالمجید. (۱۳۹۰). مشاهیر تشیع در افغانستان. جلد اول. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
