ابغه /Abĝa/
قوم، یکی از زیرشاخه‌های دستۀ ایزدری در جاغوری
مؤلف: عبدالحکیم محمدی (کاظمی)
جلد اول، ویراست دوم
ابغه از زیرشاخه‌های دستۀ ایزدری در جاغوری ولایت غزنی است. مردم جاغوری به چهار دستۀ آته، ایزدری، باغچری و گری تقسیم شده‌اند. ایزدری نیز شامل شاخه‌های خاطر، خواجه‌علی، میرداد و غیره است. «میرداد» عمدتاً ساکن المیتوی جاغوری بوده و شامل زیرشاخه‌های سلطان، ابغه، باتور، غیبی، کاکبی یا کاکویه و غیره است.
«ابغه» به معنی عمو و کاکا است و شهرت جد اعلای این زیرشاخه یعنی میرزا لعل‌محمد بوده است (نظری، ۱۳۹۹). اما علت شهرت او به ابغه آن بوده است که او عموی شاه‌یار سلطان (از متنفذین منطقه) بوده و به مرور، احفادش به «ابغه» شهرت یافته است. این زیرشاخه در حال حاضر حدود ۲۵۰ خانواده است و سکونت اصلی آنان در ناوۀ المیتو است. محل زندگی‌شان قریه‌های کوشه، دوابی، بلنده، سنگده و باریکی است. امروزه ابغه به نام محل سکونت‌شان یعنی بلنده و باریکی شناخته می‌شوند (اکبری، ۱۳۹۹) البته این زیرشاخه در المیتو نیز به صورت پراکنده هستند و علاوه بر ناوۀ المیتو، در محلات ریگجوی، دیره، قرغنه، چهل‌دختران، مومه، دهن‌دوره و مناطق دیگر نیز زندگی می‌کنند.
این زیرشاخه در خارج از المیتو در مناطق مختلف جاغوری، غزنی، هرات، هلمند، کابل و مزارشریف سکونت دارند (نظری، ۱۳۹۹). برخی از آن‌ها در سالیان اخیر به استرالیا، امریکا، سویدن، ناروی، آلمان، کانادا، ایران، پاکستان، هند و برخی کشورهای دیگر مهاجرت کردند. سابقۀ مهاجرت آنان به مشهد، به زمان امیرحبیب‌الله برمی‌گردد. مرکزیت فرهنگی آن‌ها بلنده است و قدیمی‌ترین مسجد المیتو نیز در بلنده ساخته شده است و بعدها در کنار آن حسینیه نیز ساخته شد. این دو بنا در سال ۱۳۷۱ش تخریب شد و هردو در یک ساختمان از نو ساخته شد که به نام «منبر بُلَندِه» شهرت دارد.
این زیرشاخه نسبت به بقیۀ زیرشاخه‌های ایزدری ساکن المیتو، زمین زراعی کمتری داشته‌اند و عمده درآمد آنان در گذشته و حال، تجارت، تحصیل و کسب و کار فنی بوده است. عمده نجاران، بنایان و دیگر عوامل کارهای فنی المیتو از میان آنان بوده‌اند. به دلیل موقعیت مرکزی‌شان، مدارس علوم دینی و مکتب دولتی در جوار آن‌ها بوده و تأثیر زیادی بر افزایش نیروهای تحصیل‌کرده میان آنان داشته است. این تحول در دورۀ پس از طالبان نیز مشهود بوده است و افراد متعلق به این طایفه در دستگاه‌های دولتی نیز از وزارت تا ریاست‌های مختلف حضور داشته‌اند. عمده تاجران قدیمی المیتو متعلق به طایفۀ ابغه بوده‌اند و حاج رمضان، حاج سلطان، حاج علی‌بخش، محمد حکیم و غیره از این جمله هستند (امید، ۱۳۹۹).
از شخصیت‌های قدیمی ابغه می‌توان از ملا محمدرضا، ملا خدابخش و خدانظر نام برد (محمدی، ۱۳۹۸). برخی از چهره‌های معاصر ابغه عبارت‌اند از شیخ کابل (در بازگشت از نجف در عصر رضاشاه به صورت مشکوک در تهران درگذشت و در حرم عبدالعظیم دفن شد)، جان‌علی روحانی (نمایندۀ مراجع تقلید ابوالقاسم خویی و سپس حسین‌علی منتظری)، علی‌محمد معروف به حاج کلان، کربلایی اسماعیل، حاج‌علی نقی، ملا کاظم، ملا غلام‌حسن (حاج رمضان، ۱۳۹۸)، عنایت‌الله قاسمی، جمعه‌علی نظری، چمن‌شاه احمدی، اسدالله روحانی، نوروزعلی توسلی، علی علی‌زاده، ابراهیم اخلاقی، ابراهیم شفیعی، عزیزالله یوسفی، احسان‌الله روحانی، اسدالله فرامرز، احسان‌الله ناصری، محمد ستوده، مهدی افضلی، بنیاد امید، عباس پویا، شوکت فهیمی و حسین کاظمی.
منابع: اکبری، شاه‌حسین. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالحکیم محمدی با شاه‌حسین اکبری. ۱۷ حمل ۱۳۹۹؛ حاج رمضان. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری عبدالحکیم محمدی با حاج رمضان معروف به حاجی کلان. ۲۳ سنبله ۱۳۹۸؛ محمدی، علی‌نقی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری عبدالحکیم محمدی با علی‌نقی محمدی. ۱۲ جوزای ۱۳۹۸؛ نظری، جمعه‌علی. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالحکیم محمدی با جمعه‌علی نظری. ۱۵ حمل ۱۳۹۹.
