آتش روشن کردن بر سر قبر

رسم، مربوط به دفن مردگان

مؤلف: صدیقه هاشمی

جلد اول، ویراست دوم

رسم است که در اولین شبی که مرده را دفن می‌کنند، بر سر قبر او شمع یا آتش روشن می‌کنند و یا چراغ می‌گذارند. مردم معتقدند که روح مرده‌ها در شب‌های عید مهمان بازماندگان می‌شود و از این روی زنده‌ها برای شادی روح آنان شمع روشن می‌کنند.

در باور اغلب مردم هزاره ضمن این که آتش باعث سوزاندن بدی‌ها می‌شود و موجب پاکی است، این کار به‌نوعی دارای ثواب است و باعث روشن شدن قبر و تنها نماندن روح مرده خواهد شد (عطایی، ۱۳۹۲: ۵۰؛ محمدی شاری، ۱۳۹۳، ج ۲: ۴۲۶). این آتش می‌تواند با سوزاندن بوته‌ها و خاشاک آماده شود. در قدیم یکی از دلایل روشن کردن آتش، دور کردن گورکَوْ (گورکن، حیوانی که قبرها را می‌شکافته و جسد را می‌خورده) از قبر بوده است (اعتمادی، ۱۳۹۸). در ارزگان سه روز اولِ وفات، صبح و شام فرزندان متوفی به زیارت مزار می‌رفتند و آتش روشن می‌کردند و قرآن تلاوت می‌کردند. بوی دود، میت تازه خاک شده را از گزند گورکن‌ها نجات می‌داده و همچنین این‌کار در رهایی از اندوه تنهایی بازماندگان تأثیر داشته است (زکی، ۱۳۹۸). در منطقۀ باتور از توابع ولسوالی ناهور تا ۳۰ سال پیش رسم بوده است که از سه تا چهل روز بر سر قبر مرده خیمه می‌زده‌اند و قرآن می‌خوانده‌اند. این برنامه سه، هفت و چهل روز وجود داشته است (فیاض، ۱۳۹۸).
منابع: اعتمادی، عوض‌علی، زکی، سلمان‌علی و فیاض، محمدحسین. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با عوض‌علی اعتمادی، سلمان‌علی زکی و محمدحسین فیاض. ۲۹ میزان ۱۳۹۸؛ عطایی، سمیع. (۱۳۹۲). «آیین‌های هزارگی». در ماهنامۀ اپروند. سال دوم. شمارۀ ۱۱. صص ۳۴ تا ۶۲؛ محمدی شاری، شوکت‌علی. (۱۳۹۳). «جغرافیای فرهنگی، انسانی و تاریخی غزنی باستان». غزنی بستر تمدن شرق اسلامی (مجموعه مقالات). جلد ۱. تهران: عرفان. صص ۴۰۱ تا ۴۴۶.