آغیل‌داری /Âğēldâri /
مجموعۀ مناسبات مردمی
مؤلف: صدیقه هاشمی
جلد اول، ویراست دوم
آغیل واحد اجتماع کوچکی مشتمل بر چند خانوار است و این خانوارها به‌صورت پیوسته با هم مراوده و دادوستد دارند. در مواقع لزوم با یکدیگر همکاری و همیاری دارند و از این طریق احتیاجات و نیازهایشان را برطرف می‌کنند. این واحد می‌تواند کل یک قریه را در بر بگیرد و یا کوچک‌تر از آن باشد.
در قریه‌ها رسم بر این است که تمامی ساکنان قریه با مشارکت یکدیگر، اموری مانند به‌خدمت‌گرفتن ملّا، ساختن مسجد، اطعام خانوادۀ مصیبت‌دیده، استخدام چوپان و مانند این‌ها را به سرانجام برسانند. امّا در برنامه‌ها و مراسم کوچک‌تر و غیرعمده مانند آمدن مسافر، دعوت از حجاج و کربلایی‌ها، برگزاری مهمانی ولیمه برای تولد فرزند یا غیر از آن، عید اموات و مانند این‌ها، خانوارهای هر آغیل با کمک و همراهی یکدیگر به صورت مادی و غیرمادی، سعی می‌کنند رسوم را به شکل مطلوبی اجرا کنند. می‌توان گفت آن‌ها در غم و شادی یکدیگر شریک هستند. به این ارتباطات محلی، «آغیل‌داری» یا «آغیلی» گفته می‌شود. برنامه‌هایی مانند آشار (همیاری) و پُولْغُو (کار در برابر کار) نیز در همین قالب انجام می‌شود. چه بسا حتی رفتار مؤدبانه با دیگران، ناسزانگفتن و حرف‌زشت‌نزدن به سایر افراد و مانند آن نیز باعث شود صفت «آغیل‌دار» به یک فرد داده شود (رضایی، ۱۳۹۶).
معمولاً افراد تلاش می‌کنند تا در مراودات آغیلی حضور داشته باشند. فشار و اجبار اجتماعی ناشی از حضور در واحد آغیل، باعث می‌شود تا فرد خود را با این شیوه و رسم منطبق سازد، زیرا اگر بر خلاف آن رفتار کند، نگاه و برخورد اطرافیان نسبت به او منفی خواهد شد و همچنین در هنگام نیاز، از کمک و همراهی دیگران نصیبی نخواهد برد. گاهی چنین فردی تحریم عمومی می‌شود و برای مجازات، از دایرۀ آغیلی اخراج شده و دادوستد با او ممنوع می‌شود. مردم دربارۀ کسی که به این‌گونه نزاکت‌های اجتماعی وفادار نیست، می‌گویند: «آغیل‌داری ندارد». البته وجه دیگر این رسم، شکل داوطلبانۀ آن است و آن زمانی است که فرد کاملاً با میل درونی و رضایت خاطر برای کمک به هم‌نوعان و هم‌محله‌ای‌های خود اعلام آمادگی می‌کند و آنچه در توانش است، انجام می‌دهد (بیانی، ۱۳۹۶).
قانون آغیل‌داری قانون نانوشته‌ای است که هزاره‌ها آن را با خود به شهرها و حتی ایران و پاکستان برده و در قالب گروه‌های طایفه‌ای و منطقه‌ای به آن وفادار مانده‌اند. روابط این‌چنینی، موجب رفع نیازها و برطرف‌شدن مشکلات واحد اجتماعی و استحکام پیوندهای جمعی خواهد شد (رضایی، ۱۳۹۶).
منابع: بیانی، علی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی صدیقه هاشمی با علی بیانی. ۱۰ سنبله ۱۳۹۶؛ رضایی، حسن. (۱۳۹۶). مصاحبۀ تلفنی صدیقه هاشمی با حسن رضایی. ۱۵ سنبله ۱۳۹۶.
