التتو /Altatu/
قریه‌ای در ولسوالی لعل و سرجنگل ولایت غور
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ التتو در ولسوالی لعل و سرجنگل ولایت غور واقع شده است و از شمال به قریۀ باریکی، از جنوب به قریۀ پام حسینی، از شرق به قریۀ کَرْمْزَار و از غرب به سوخته محدود است. این قریه در ناوۀ التتو واقع است و از توابع لعل پایین است.
قریۀ التتو با راه‌های خامه به قریه‌های دیگر، ولسوالی و ولایت وصل شده است و فاصله آن تا مرکز ولسوالی ۴۰ کیلومتر و تا شهر فیروزکوه مرکز ولایت غور ۱۰۰ کیلومتر است. خانه‌های قریه پراکنده است و این قریه چهار منبر دارد (فدایی، ۱۳۹۶؛ اشراق، ۱۳۹۶؛ اعتمادی، ۱۳۹۸).
جمعیت قریۀ التتو را شورای قریه ۱۲۴ خانوار برآورد کرده است. آنان از طوایف سه‌پای، بهسودی، سرچشمه‌ای و دای‌میردادی، فارسی‌زبان و شیعه مذهب هستند.
آب و هوای قریۀ التتو سرد و کوهستانی است و معیشت ساکنان آن متکی به زراعت و مال‌داری است. بیشتر زمین‌های قریۀ التتو للمی است. محصولات قریه عبارت‌اند از: گندم، جو، کچالو، پیاز و سبزیجات. مردم قریه از دواهای طب سنتی مانند جوشانده گَنْدَهْ‌بَغَل، سِیاه چَرْغُوْ، اسپند، پُودِینَه، شیرین‌بویه و موملایی استفاده می‌کنند.
پوشش گیاهی و جنگلی این قریه عبارت‌اند از: کمی، غیغو، چُوْکْرِیْ، َبَلْدَرْغُوْ، بُتْرَونْقُو، پالی، خوله، تاله، لاله، پُودِینَه، بولو، خار، گَنْدَهْ‌بَغَل، پُودِینَه، غوزبی، یامه، قَرْغَنَهْ، زیرۀ کوهی، بید، اَرَرْ، چنار، گز، سُلبی/ شُلبِی، سیاه‌خار و چاکَهْ کوهی (همان).
زیست جانوری قریه شامل تَبَرْغُو، گرگ، روباه، خرگوش، موش، پِشک کوهی، کَوْک، کبوتر کوهی، باز، زاغ، زاغچه، گنجشک و باشه است (فدایی، ۱۳۹۶؛ اشراق، ۱۳۹۶).
صنایع دستی قریه عبارت‌اند از کلاه‌دوزی، پوش آینه‌دوزی، پوش مُهردوزی، دستمال‌دوزی، خامک دوزی، گلیم‌بافی، بَرَک‌بافی، جاکت‌بافی، جوراب‌بافی، دستکش‌بافی و تولید نمد، بافت سبدعلف (همان). غذاهای محلی قریه عبارت‌اند از: آریو، کشکَوْ، حلوای سفیدک و سمنک، قروتی، شیربرنج، شیر روغن و نان مَلِیْدَه (همان).
آب آشامیدنی قریۀ التتو از چشمه و چاه‌هایی با پمب دستی تأمین می‌شود که شورای انکشافی قریه و وزارت احیاء و انکشاف دهات حفر کرده است و برق قریه از سولر (صفحات خورشیدی) به دست می‌آید (وزارت احیاء و انکشاف دهات، ۱۳۹۶).
از این قریه ۱۰۰ خانواده به شهرهای کابل و هرات و کشورهای همسایه مهاجرت کرده‌اند. چهره‌های معروف قریه عبارت‌اند از رجب‌علی دانش، باقر فاتح، کاظم خان و حاج محمدعلی، حاج مدیر، حاج قربان، قنبر موحدی و شاه سید علی (فدایی، ۱۳۹۶؛ اشراق، ۱۳۹۶؛ اعتمادی، ۱۳۹۸).
منابع: اشراق، عزیز. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با عزیز اشراق باشندۀ ولسوالی لعل و سرجنگل. کابل. ۶ قوس ۱۳۹۶؛ اعتمادی، جان‌علی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری پروین ولی‌زاده با جان‌علی اعتمادی. ۳۰ سرطان ۱۳۹۸؛ فدایی، محمدنادر. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با محمد نادر فدایی. کابل. ۶ قوس ۱۳۹۶؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل‌شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت غور». کابل.
