امام قتیبه (۱۴۸ ق)
مدرس و شخصیت تاریخی
مؤلف: یونس طغیان ساکایی
جلد اول، ویراست دوم
ابورجاء قتیبه یا قتیبه بن سعید بغلانی متولد ۱۴۸ ق / ۷۶۵ م در قریۀ دشتک از توابع دهنۀ غوری ولایت بغلان است. عرب‌های مسلط در منطقه در کودکی او را به عربستان بردند و جزئی از موالی حجاج بن یوسف(والی عراق و حجاز وقت در دوران بنی‌امیه) شد.
نامش را علی یا یحیی گذاشته بودند و با لقب قتیبه مشهور شد. در ۲۳ سالگی در سال ۱۷۲ ق / ۷۸۸ م به مکه، شام، عراق و مصر سفر کرد و از ثقات حدیث شنید. در ۲۱۶ ق / ۸۳۱ م به بغداد رفت و از آنجا به بغلان برگشت (صفی‌الدین بلخی، ۱۳۸۸: ۴۳۱).
قتیبه در بغلان مسجد و مدرسه‌ای بنا کرد و در همان‌جا مصروف تدریس و ارشاد شد. مدرسۀ امام قتیبه به نام مدرسۀ ابورجا در بغلان سفلی در کنار رود بغلان موقعیت داشت که اعراب آن را رود ضیغم نام نهاده بودند.
او در سال ۲۴۰ ق / ۸۴۵ م در زادگاه خویش وفات کرد و در صحن مدرسۀ خودش دفن شد. در اثر تغییر مسیر رودخانه، مقبرۀ امام قتیبه در میان شاخ‌آبه‌های این رود واقع شد، چنان که مزار او مانند یک جزیره در میان رودخانه قرار گرفت. در سال ۱۳۲۰ ش / ۱۹۴۱ م که بیم ویران‌شدن مزار او می رفت، مردم محل نعش او را از قبرش برآوردند و در حومۀ شهر بغلان مرکزی به خاک سپردند. امروزه قبر او در بغلان به مزار عمومی تبدیل شده است.
منبع: صفی‌الدین بلخی، عبدالله بن عمر. (۱۳۸۸). فضایل بلخ. تصحیح و تحشیه عبدالحی حبیبی، تهران: جنگل.
