اوچیرتک /Âw_Čirtak/

بازی محلی

مؤلف: صدیقه هاشمی

جلد اول، ویراست دوم

بازی اوچیرتک یا آب‌چیرتک به نام‌های «آوچِیتْنَی» در غزنی، و «آوچِیرْتَک» در جاغوری یاد می‌شود. گویا نام بازی یعنی آب‌چیرتک برگرفته از وسیلۀ بازی است. در این بازی از نرِ بریده شدۀ بلدرغو که نی‌مانند است، استفاده می‌شود؛ سرِ یک چوب را پارچه می‌بستند و آن را داخل نیِ بلدرغو می‌کردند. با کشیدن چوب، آب به داخل نی می‌آمد و بعد با فشاردادن چوب به داخل نی، آب به بیرون پاشیده می‌شد. هنگامی که چوب به انتها می‌رسید و آب کاملاً تخلیه می‌شد، صدای چیرت می‌داد (اعتمادی، اعتمادی، متقی و نیازی، ۱۳۹۸).

در ولسوالی پَنْجَوْ به آن «آو قُرصک» گفته می‌شد و به این صورت بود که نرِ بلدرغو را به اندازۀ دو وجَب برش می‌زدند و سرش را چند سوراخ می‌کردند و بعد از تال، وسیلۀ فشار درست می‌کردند و سرش را با پارچه محکم می‌بستند که شبیه پیچکاری بود. در شیرداغِ مالستان به این وسیله «آوْ چُرتک» گفته می‌شد (یوسفی، ۱۳۹۸؛ نجفی، ۱۳۹۸). شیوه دیگری در این بازی وجود دارد؛ پسران نوجوان بعد از تقسیم به دو گروه، وارد آب رودخانه می‌شوند و سپس با کف دست، آب را مستقیم کرده و با فشار به‌سوی هم می‌پاشند. هر گروهی که زودتر خسته شود و توان ادامۀ بازی را نداشته باشد، بازنده محسوب می‌شود (مهریار، ۱۳۹۰).
منابع: اعتمادی، عوض‌علی، اعتمادی، جان‌علی، متقی، محمدنبی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری پروین ولی‌زاده با عوض‌علی اعتمادی، جان‌علی اعتمادی و محمدنبی متقی. ۲۹ سرطان ۱۳۹۸؛ مهریار، حیات‌الله. (۱۳۹۰). «بازی‌های بیرون از خانه»، وبلاگ یک نفس آینه. بازیابی ۵ اسد ۱۳۹۶. hayatullahmehryar.blogfa.com؛ نجفی، حبیب‌الله، نیازی، محمدامین، یوسفی، علی‌ظفر. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با حبیب‌الله نجفی، محمدامین نیازی و علی‌ظفر یوسفی. ۲۸ سنبله ۱۳۹۸.