اکبری، عبدالصمد (۱۳۱۱ ش)
مدرس علوم دینی و فعال سیاسی
مؤلف: اسماعیل بختیاری، حسن‌رضا فهیمی و علی‌مدد شریفی
جلد اول، ویراست دوم
عبدالصمد اکبری فرزند بازمحمد در سال ۱۳۱۱ ش / ۱۹۳۲ م در منطقۀ داوود ولسوالی جاغوری ولایت غزنی به دنیا آمد. او در ۱۲ سالگی وارد مکتب شد. درس‌های ابتداییه را نزد عالم محل به نام علی‌گوهر آموخت. سپس نزد محمدجمعه فاضل انگوری رفت و صرف و نحو عربی را فراگرفت (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۱: ۱۵۷). سپس وارد مدرسۀ علوم دینی اُوتْ‌قُول جاغوری شد. دو سال نزد قربان‌علی وحیدی به تحصیل منطق، فقه و اصول مشغول شد (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۳: ۳۹۰).
او درحالی‌که بیمار بود، از طریق پاکستان وارد کشور عراق شد. کتاب‌هایی چون لمعه و معالم را نزد آیت‌الله محمداسحاق فیاض، کاظم یزدی و علی فلسفی و علوم بلاغی را نزد محمدعلی مدرس افغانی خواند.
اکبری سپس به ایران رفت و در حوزۀ علمیۀ مشهد، کتاب رسایل را نزد هاشم قزوینی، کفایة‌الاصول را نزد کاظم دامغانی و شرح منظومه سبزواری را از میرزا جواد تهرانی آموخت و فلسفه را نزد سیف‌الله امینی خواند. پس از دو سال تحصیل در مشهد، مجدداً عازم نجف شد و ادامۀ سطوح عالی را نزد مجتبی لنکرانی، علی فلسفی، سید علی حسینی شاهرودی و آیت‌الله محمداسحاق فیاض به پایان رساند و دو سال در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی شرکت کرد (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۱: ۱۵۸) و اسفار ملّا صدرا شیرازی را از مسلم ملکوتی تبریزی آموخت.
اکبری سرانجام در ۱۳۳۸ ش به کشور بازگشت. ضعف جسمی و کسالتش در این تصمیم بی‌تأثیر نبود. حکومت وقت، او را به خدمت عسکری فرستاد و او در ۱۳۴۰ ش آن را به پایان برد. سپس به دعوت امان‌الله فصیحی و محمدحکیم صمدی به سَنگماشَه، مرکز جاغوری رفت و چند ماهی مشغول تدریس شد.
در حمل ۱۳۴۱ ش به دعوت مردم زیرک در ناوۀ گَرِیِ جاغوری به این منطقه رفت و مدرسۀ علوم دینی و حسینیۀ زیرک را تأسیس کرد (همان: ۱۵۹). او در این مدرسه پنج سال و هفت ماه تدریس کرد تا اینکه در سال ۱۳۴۶ ش دوباره به مدرسۀ اوت‌قول رفت (فصیحی و شریفی، ۱۳۹۳: ۸۳). پس از چند ماه تدریس در این مدرسه، دعوتِ مردم منطقۀ چهارشنبه داوود را پذیرفت و در آنجا مدرسه علوم دینی داوود را بنا کرد و به تدریس پرداخت (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۱: ۱۶۰).
پس از شکل‌گیری احزاب خلق و پرچم و شعلۀ جاوید، اکبری به مخالفت با آنان پرداخت. او یک بار با اکرم یاری، نظریه‌پرداز حزب شعلۀ جاوید، مناظره کرد و این امر سبب شهرت بیشترش شد (همان: ۱۵۷) او بعد از تأسیس تنظیم نسل نو هزارۀ مغول در پاکستان در سال ۱۳۵۱ ش / ۱۹۷۲ م به این تنظیم پیوست. تنظیم نسل نو هزارۀ مغول در سال ۱۳۵۷ ش / ۱۹۷۸ م مقارن با روی کار آمدن حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان، گروهی را با عنوان «اتحادیۀ مجاهدین اسلامی افغانستان» ایجاد کرد. اتحادیه از طلاب، عالمان دینی و روشن‌فکران مذهبی تشکیل شده بود. اکبری در این گروه، با افرادی چون سید حسین فاضل، عبدالحسین مقصودی، قاری نامور، امان‌الله فصیحی و محمدعیسی غرجستانی همکاری می‌کرد (غرجستانی، ۱۳۶۸: ۲۱۴ تا ۲۱۶).
او میان مهاجرین هزاره و اتحادیۀ مجاهدین اسلامی افغانستان ارتباط برقرار کرد و از این طریق کمک‌های پولی و تسلیحاتی هزاره‌های کویته را به داخل افغانستان و هزاره‌جات می‌فرستاد (همان).
بعد از گشایش دفتر اتحادیۀ مجاهدین اسلامی افغانستان در سال ۱۳۵۸ ش در مرکز ولسوالی جاغوری و ایجاد چند پایگاه نظامی، اکبری و سایر همفکرانش به فعالیت سیاسی نظامی با حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان پرداختند. بعد از فروپاشی اتحادیه، او به شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان پیوست (همان).
در اوایل اسد ۱۳۵۸ ش اکبری به‌عنوان مسئول نمایندگی شورای اتفاق در پاکستان انتخاب شد و مسئولیت روابط خارجی آن را به عهده گرفت. او قبل از تشکیل شورای اتفاق به‌عنوان «سرپرست کاروان فرهنگی تبلیغی» از طرف اتحادیۀ مجاهدین وارد جاغوری شده بود (مصباح‌زاده، بی‌تا: ۲۷۷). اکبری در طول فعالیت سیاسی و نظامی خود در شورای اتفاق، دفاتری را از طرف شورا در ایران و پاکستان راه‌اندازی کرد (ناصری داوودی، ۱۳۹۰: ج ۱، ۱۶۱؛ مصباح‌زاده، بی‌تا: ۲۸۱) بعد از خروج محمدحسین صادقی‌نیلی از شورای اتفاق، اکبری نیز آن را ترک کرد.
بعد از فروپاشی شورای اتفاق و به وجود آمدن احزاب متعدد در محدودۀ هزاره‌جات، اکبری از سیاست کناره‌گیری کرد و از پاکستان به افغانستان برگشت (فصیحی و شریفی، ۱۳۹۳: ۸۴). او در ۱۲ عقرب ۱۳۶۵ ش به همراه خانواده‌اش دوباره روانۀ پاکستان شد. موتر حامل او و خانواده‌اش در مسیر جاغوری به بادنی پاکستان در داخل خاک افغانستان در اثر برخورد با مین واژگون شد و هشت نفر از اعضای خانواده از بین رفتند. اکبری بعد از ورود به پاکستان به دعوت آیت‌الله محمداسحاق فیاض، در مدرسۀ علوم دینی دارالعلم جعفری در شهر کویته به تدریس مشغول شد. ازاین‌رو، کاظم یزدانی از او به‌عنوان مدرس علوم دینی هزاره‌های پاکستان نام برده است (یزدانی، ۱۳۹۰: ۶۳۸). اکبری اکنون با فرزندانش در کانادا زندگی می‌کند (شریفی، ۱۳۹۷).
منابع: بینش، محمدوحید، انصاری، فاروق و خلوصی، محمدحسین. (۱۳۹۰). شیعیان افغانستان؛ روابط، جایگاه و جریان‌ها و احزاب. تهران: مؤسسۀ مطالعات اندیشه‌سازان نور؛ شریفی، علی‌مدد. (۱۳۹۷). مصاحبۀ تلفنی حسن‌رضا فهیمی با علی‌مدد شریفی. ۳ جوزا ۱۳۹۷؛ غرجستانی، محمدعیسی. (۱۳۶۸). تاریخ هزاره و هزارستان. بی‌جا: بی‌نا؛ فصیحی، قربان‌علی و شریفی، علی‌مدد. (۱۳۹۳). عالمان شیعۀ غزنی. تهران: عرفان؛ مصباح‌زاده، محمدباقر. (بی‌تا). شیعیان افغانستان؛ گروه‌ها و گرفتاری‌ها. کابل: سعید؛ ناصری داوودی، عبدالمجید. (۱۳۹۰). مشاهیر تشیع در افغانستان. جلد ۱. بی‌جا: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی؛ ناصری داوودی، عبدالمجید. (۱۳۹۰). مشاهیر تشیع در افغانستان. جلد ۳. بی‌جا: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی؛ یزدانی، حسین‌علی. (۱۳۹۰). پژوهشی در تاریخ هزاره‌ها. جلد ۲. تهران: عرفان؛
