باکس ها /Bâkshâ/
قریه‌ای در ولسوالی خان‌آباد ولایت قندوز
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ باکس‌ها در ولسوالی خان‌آباد ولایت قندوز قرار دارد. این قریه از شمال به قریۀ کلان، از جنوب به قریۀ بویین، از شرق به قریۀ دیوانه قشلاق و از غرب به قریۀ صدرمضان محدود می‌شود. فاصلۀ این قریه تا مرکز ولسوالی خان‌آباد ۱۰ کیلومتر و تا مرکز ولایت قندوز، ۲۵ کیلومتر است. راه‌های مواصلاتی قریۀ باکس‌ها به قریه‌های دیگر خامه است، اما سرک ولسوالی تا مرکز ولایت پخته است (فرداد، ۱۳۹۶).
آب و هوای قریۀ باکس‌ها معتدل است و عواید مردم وابسته به زراعت، باغ‌داری و مال‌داری است. زمین‌های زراعتی قریه، آبی و دو فصلی است. محصولات قریه عبارت است از: شالی، گندم، جو، جواری، لوبیا، نخود، کچالو، پیاز، انواع سبزی‌جات و صیفی‌جات مانند بادرنگ، گرمه، هندوانه و خربوزه. در این قریه محصولات درختی مانند توت، سیب، زردآلو، شفتالو، چارمغز، بادام، انگور، انار و انجیر به عمل می‌آید. محصولات باغی و زراعتی این قریه به بازار ولسوالی و ولایت عرضه می‌شوند (نصیراحمد، ۱۳۹۶).
زیست جانوری قریه شامل گنجشک، کبک، بودنه، زاغ، زاغچه، چغوک، غاز، قناری، مینا، کبوترچاهی، باشه، شغال، گرگ، روباه، خارپشت و خرگوش است (همان). پوشش گیاهی و جنگلی این قریه عبارت است از درخت‌های میوه، درخت‌های اَرَرْ، چنار، بید، ناجو، سرو، گیاهان علوفه‌ای، گل‌های صدبرگ، سوسن، لاله، یاسمن و گل‌گلاب (همان).
هنر دستی زنان قریه قالی‌بافی، خورجین‌بافی، دسترخوان‌بافی، جاکت‌بافی، جوراب‌بافی، دستکش‌بافی، تولید نمد، کلاه‌دوزی وخامک‌دوزی است (همان). غذاهای محلی قریه عبارت‌اند از قابلی، شله‌پلو، آش، آشک، اوماج، شیربرنج و قورمۀ گوشت (همان).
آب آشامیدنی قریه از چاه‌های بمبه‌ای دستی تأمین می‌شود که شورای انکشافی قریه و وزارت احیاء و انکشاف دهات حفر کرده‌اند و انرژی برق و روشنایی خانه‌های قریه از سولرهای (صفحات خورشیدی) شخصی به دست می‌آید (وزارت احیاء و انکشاف دهات، ۱۳۹۶). دوره‌های آموزشی آقاخان (AKS) در قریۀ باکس‌ها فعال است که دربرگیرندۀ کورس‌های کامپیوتر، زبان انگلیسی، کورس‌های سوادآموزی و یک کودکستان است. علاوه بر این، در این قریه یک بیت‌العلم برای آموزش دینی اطفال وجود دارد و مردم قریه به جماعت‌خانۀ حاکمیۀ نیک‌پی دسترسی دارند. اطفال قریه به لیسۀ صدرمضان می‌روند که حدود یک کیلومتر فاصله دارد. نزدیک‌ترین مرکز صحی به باکس‌ها، کلینیک جامع ولسوالی خان‌آباد است که ۱۰ کیلومتر فاصله دارد.
جمعیت قریۀ باکس‌ها را شورای قریه، ۱۰۰۰ خانوار بر آورد کرده است و مردم قریه از طایفۀ نیک‌پی، اسماعیلی‌مذهب و فارسی‌زبان هستند. در تحولات سال‌های گذشته، ۱۰۰ تن از مردم این قریه به شهرهای کابل و مزارشریف و خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. جنگ‌های نیمۀ نخست سال ۱۳۹۰ خورشیدی و سقوط مرکز ولایت و ولسوالی‌ها به دست طالبان روند مهاجرت را تشدید کرده است (فرداد، ۱۳۹۶؛ نصیراحمد، ۱۳۹۶).
منابع: فرداد، صفدر. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با صفدر فرداد. کابل. ۱۱ قوس ۱۳۹۶؛ نصیراحمد. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با نصیراحمد باشندۀ ولسوالی خان‌آباد. کابل. ۱۱ قوس ۱۳۹۶؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل‌شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت قندوز». کابل.
