بایقوبی/Bâyqubi/
قریه‌ای در ولسوالی حصۀ اول بهسود ولایت میدان وردک
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ بایقوبی در حصۀ اول بهسود ولایت میدان وردک قرار دارد. بایقوبی در دامنه‌های کوه‌بابا و کوتل معروف اونَی و در ادامۀ جلگۀ سیاه‌سنگ واقع شده است و شاهراه بامیان – وردک و کابل از آن می‌گذرد. مزارات دولت‌مراد و آخوند صافی نیز در این قریه واقع است. قریۀ بایقوبی از شمال به آغیل پایتخت، از جنوب به قریۀ اوبگز، از شرق به قریۀ آغیل‌قلا و از غرب به قریۀ آغیل‌جانم محدود می‌شود و جماعت‌خانۀ معروف سیاه‌سنگ در نزدیکی این قریه است. راه‌های مواصلاتی این قریه پخته است و فاصلۀ آن تا ولسوالی حصۀ اول بهسود ۱۰ کیلومتر و تا میدان‌شهر، مرکز ولایت میدان وردک، ۵۰ کیلومتر است (نیکزاد، ۱۳۹۶).
جمعیت قریۀ بایقوبی از سوی شورای انکشافی قریه ۱۰۰ خانوار تخمین شده است. آن‌ها از قوم هزاره و شیعۀ اسماعیلی و دوازده‌امامی هستند.
آب و هوای قریۀ بایقوبی سرد و کوهستانی و عواید ساکنان آن متکی به زراعت و مال‌داری است. زمین‌های زراعتی قریه للمی و آبی است و محصولات آن گندم، جو، جواری، لوبیا، عدس، باقلی، مُوْشُنْگْ، شَخَلْ، کچالو، پیاز و انواع سبزیجات است. محصولات درختی در این قریه سیب، توت و زردآلو است.
گیاهان سردسیری مثل کَمَیْ، غِیْغُوْ، سریش، کُوْدَهْ، خار، جَوْدَر، سقاقل، بُزْباش، بدره، بولو، چُوْکْرِیْ و خوله، پوشش گیاهی قریۀ بایقوبی را تشکیل می‌دهند و درخت چنار، بید، چاکَهْ، سُلبی/ شُلبِی و درخت‌های میوه جنگل‌های این قریه را می‌سازند. جانوران این قریه عبارت‌اند از عقاب، باز، شاهین، کبک، بودنه، کبوتر کوهی، کرکس، گرگ، روباه، خرگوش و پِشک کوهی.
صنایع دستی زنان این قریه گلیم‌بافی، قالی‌بافی، خورجین‌بافی، دسترخوان‌بافی، جاکت‌بافی، جوراب‌بافی، دستکش‌بافی و خامک دوزی است (همان).
بایقوبی یک باب منبر و یک باب بیت‌العلم (مرکز آموزش تعلیمات دینی برای اطفال، نوجوانان و جوانان) دارد. آب آشامیدنی اهالی بایقوبی نل‌کشی است که شورای انکشافی قریه و وزارت انکشاف دهات تأمین کرده است و برق قریه از سولر (صفحات خورشیدی) تأمین می‌شود (وزارت احیا و انکشاف دهات، ۱۳۹۶). اطفال قریه به لیسۀ پسرانه و دخترانۀ سیاه‌سنگ می‌روند که کمتر از نیم ساعت پیاده‌روی دارد. نزدیک‌ترین مرکز صحی به قریه، کلینیک ولسوالی است که با موتر ۱۵ دقیقه فاصله دارد.
بیش از ۳۰ خانواده از این قریه به شهرهای بامیان، کابل و یا خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. از مشاهیر قریۀ بایقوبی می‌توان از قاری امام‌بخش، مکی صاحب، نوراحمد خان، کرم‌علی و جنرال رمضان نام برد.
منابع: وزارت احیا و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل‌شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت وردک، ولسوالی حصه اول بهسود». کابل؛ نیکزاد، جمشید. (۱۳۹۶). مصاحبۀ محمدجواد علوی با جمشید نیکزاد. کابل. ۱۴ عقرب ۱۳۹۶؛
