بتیان/Botyân/
قریه‌ای در ولسوالی شیخعلی ولایت پروان
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ بتیان / بُتیو در ولسوالی شیخعلی ولایت پروان قرار دارد. از شمال به کوه هندوکش، از جنوب به درۀ جرف، از شرق به درۀ شَنْگَریان و از غرب به سَنْگ‌پَر محدود می‌شود. این قریه در دامنۀ کوتل غَرْغَرَه واقع است که مرز بین ولایت پروان و بغلان است و مسیر تاله و برفک از آن می‌گذرد.
جمعیت قریۀ بتیان از سوی شورای انکشافی قریه ۶۰۰ خانوار تخمین زده شده است. آنان از سه طایفۀ دای‌کلان، کرم‌علی و قرلق، اهل سنت و شیعۀ دوازده امامی هستند.
قریۀ بتیان هفت مسجد و سه باب منبر دارد. راه‌های مواصلاتی آن به ولسوالی و ولایت پخته است. فاصلۀ آن تا جنگلک، مرکز ولسوالی شیخعلی ۲۰ کیلومتر و تا شهر چاریکار مرکز ولایت پروان ۱۰۰ کیلومتر است. مردم محل دلیل نام‌گذاری قریۀ بتیان را وجود مجسمۀ سنگی (به گفته مردم محل بت) در مغاره‌ای در دل‌سنگ‌لاش در این محل می‌دانند (مولوی عطاءالله خان جان، ۱۳۹۶).
آب و هوای بتیان سرد و کوهستانی است و عواید ساکنان آن وابسته به زراعت، باغ‌داری، مال‌داری و دکان‌داری است. زمین‌های زراعتی قریه آبی و للمی و محصولات آن گندم، جو، جواری، نخود، لوبیا، عدس، کچالو، پیاز و سبزیجات هستند. محصولات باغی قریه توت، بادام، چارمغز، آلو، زردآلو و سیب است.
صنایع دستی زنان قریۀ بتیان تولید نمد، گلیم‌بافی، قالی‌بافی، خورجین‌بافی، دسترخوان‌بافی، جوراب‌بافی، دستکش‌بافی، جاکت‌بافی و خامک‌دوزی است.
اُگْرَه، تلخان، کاچی، پلوِ ماشتو، شُلۀ غوربندی، اوماج، کشکَوْ، حلوا (برنجی، گندمی و سمنکی)، شوروا و پیاوه، غذاهای محلی بتیان هستند.
جانوران قریه عبارت‌اند از گنجشک، زاغچه، زاغ، عقاب، باز، شاهین، کبک، بودنه، کبوتر کوهی، اولوار، کرکس، باشه، خرگوش، آهو، شغال، گرگ، روباه و پشک کوهی. گل لاله، گل مرسل، گل خیری، خار، سوزنک‌علف، کروش، چُوْکْرِیْ، سریش، کُوْدَهْ، برغس، شترخار، خار، جَوْدَر، َبَلْدَرْغُوْ، کوزَتنی، کَمَیْ، غِیْغُوْ، بُزْباش، پُودِینَه، شیرین‌بویه، بوته، ترکی بوته، یامه، قَرْغَنَهْ و غوزبی پوشش گیاهی قریۀ بتیان هستند و درخت چنار، بید، اَرَرْ، چاکَهْ، سُلبی/ شُلبِی، سیاه خار و گزهای خودرو و درختان میوه، جنگل‌های این قریه را تشکیل می‌دهند (همان).
ساکنان قریۀ بتیان آب آشامیدنی‌شان را از چشمه، جوی و رود شیخعلی به دست می‌آورند که از این محل می‌گذرد. انرژی برق و روشنایی خانه‌ها از توربین کوچک آبی تأمین می‌شود که برنامه انکشافی وزارت احیاء و انکشاف دهات راه‌اندازی کرده است (وزارت احیا و انکشاف دهات، ۱۳۹۶). اطفال بتیان به مکتب متوسطۀ بتیان در داخل قریه و لیسۀ عالی سنگ‌پر می‌روند که کمتر از ۵ کیلومتر فاصله دارد و نزدیک‌ترین مرکز صحی به قریۀ بتیان، کلینیک جامع ولسوالی است که ۲۰ کیلومتر از قریه دور است.
در سال‌های اخیر، صدها جوان در جست‌و‌جوی کار و تحصیل راهی کابل و شهرهای کلان کشور شده و به ایران مهاجرت کرده‌اند. مشاهیر قریۀ بتیان مولوی عطاءالله (معروف به مولوی خان جان)، مولوی صفت‌الله، شیخ کاظم، قوماندان عوض، جگرن حاجی خلیل خان، دگروال محمدیوسف و مدیر عبدالفتاح هستند (مولوی عطا‌الله خان جان، ۱۳۹۶).
منابع: وزارت احیا و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت پروان، ولسوالی شیخعلی». کابل؛ مولوی عطاءالله خان جان. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با مولوی عطاءالله خان جان. کابل. ۱۲ عقرب ۱۳۹۶.
