ارگ /Arg/
قریه‌ای در ولسوالی سنگ‌تخت و بندرِ ولایتِ دای‌کندی
مؤلف: محسن شریفی
جلد اول، ویراست دوم
قریهٔ ارگ از شمال با قریه‌های نورحیم بالا، میانه و بوم (بوم حاجی حسین‌علی) از شمال شرق با قریه‌های خربید و سر لعلی و از شمال غرب با قریه‌های محمدقولی و سفیدسنگ و از جنوب با قریهٔ دهن لعلی و از شرق با لعلی میانه و از غرب با قریهٔ سیاخرک میرازار هم‌جوار است. این قریه در محاصرۀ کوه‌های نوسنگ، نوسنگ گیرو، پشت شور، راه‌رامه، یک بازو، سیاه‌کوه و سفیدکوه است (ناطقی، ۱۳۹۶).
فاصلۀ این قریه با مرکز ولسوالی حدود ۵۲ کیلومتر و با مرکز ولایت ۱۲۷ کیلومتر است. دارای دو سرک خاکی است. یکی به طرف بازار سنگ‌تخت می‌رود و از آن‌جا به طرف مرکز ولسوالی و ولایت. سرک دوم آن هم به سرک کُتَل بند دعاخوانِ ولسوالی لعلِ ولایت غور منتهی می‌شود (اکبری، ۱۳۹۸).
دربارۀ دلیل نام‌گذاری این قریه به «ارگ» برخی قائل‌اند که چون این قریه بین چند کوه است و دارای برج‌های بلند طبیعیِ کوهی است، به آن ارگ می‌گویند. بعضی دیگر معتقدند فردی به نام قلندر که از بزرگان قبیلۀ پرستان بوده، ۱۰۵ سال قبل از منطقه‌ای به نام «ارگ‌شاهی» به این منطقه هجرت کرده است و به همین دلیل قریه به نام او «ارگ» گفته می‌شود (ناطقی، ۱۳۹۸).
مردم این قریه از طایفۀ پرستان هستند که به چهار تول حاج ناظر، داروغه، کرم‌علی و قنبر معروف‌اند و هر تول شامل چند خانواده است که جمعاً نزدیک به ۵۰ خانوار می‌شوند. آنان همگی شیعه هستند (همان).
رودخانۀ کوچکی از شمال این قریه به طرف شرق آن جریان دارد. حدود چهل سال قبل میزان آب آن متوسط بود اما اکنون (۱۳۹۸ ش) بر اثر خشکسالی‌های طولانی فقط در اوایل سال آب در آن جاری است. این قریه چشمه‌های متعدد دارد و ۸۰ درصد آب آشامیدنی و آبیاری از طریق آن‌ها تأمین می‌شود (ناطقی، ۱۳۹۶).
در بخش جنوبی این قریه، منطقه‌ای به نام سرخی است که یک معدن گچ دارد و این معدن به صورت یک رشتۀ بزرگ، از چند قریه عبور می‌کند. از سال ۱۳۹۱ ش این معدن را عده‌ای از مردم منطقه استخراج می‌کنند و گچ آن پس از پخته‌شدن در قریۀ لعلی برای گچ‌کاری خانه‌ها به کار می‌رود. چشمۀ آب شوری در زیر همین رشتۀ بزرگ گچ وجود دارد که در گذشته آب آن زیاد بود، ولی در این اواخر گاهی آب این چشمه بیرون می‌شود و گاهی هم بر اثر سیلاب ناپدید می‌شود (ناطقی، ۱۳۹۸).
مردم این قریه بیشتر به زراعت مشغول‌اند. محصولات زراعی قریه عبارت‌اند از گندم دیمی و آبی، باقلی، نخود، عدس، کُلُول، مُورشه، شَخَل، جَوَری، لوبیا، گال (ارزن)، کچالو، زردک، پیاز، گندنه، کاهو، بادنجان رومی، مُلّی، بالوی کوهی و انواع سیب سرخ و زرد و زردآلو. درختان سَفیدبید، خَربِید، سُرخ‌بید و هَرهَر؛ گیاهانی چون غِیغُو، کَمَی، خُولَه، پالِی، بُترَنقُو، بَلدَرغُو، شَفتَل، رِشقَه و… و انواع گیاهان دارویی مثل دِروانَه آبی، زیره (کوهی و تاله‌ای)، پُودِینَه، قَرغَنَه، کاسنِی، کوزَه‌تَنِی، کَاکُوتی و… نیز در این قریه به‌وفور یافت می‌شود. تولیدات خانگی و صنایع دستی آن عبارت‌اند از بَرَک (مشو پتلو)، گلیم، جُوال، غُنج، خُورجین و نمد (ناطقی، ۱۳۹۶).
در قریۀ ارگ یک مکتب دولتی به نام لیسۀ ارگ و لعلی است و محصلان ارگ و قریه‌های هم‌جوار در دو بخش ابتدائیه و متوسطه در آن تحصیل می‌کنند. یک حسینیه هم دارد که علاوه بر برگزاری مراسم ختم و عزاداریِ محرم و صفر، در زمستان‌ها از آن به عنوان مکتب جهت برگزاری کلاس‌های جبرانی محصلان استفاده می‌شود. نزدیک‌ترین کلینیک به ارگ، در بازار سنگ‌تخت است که حدود ۷ کیلومتر با آن فاصله دارد (قاسمی، ۱۳۹۸).
تعداد زیادی از ساکنان این قریه به شهرهای کابل، هرات، مزار و قندهار و کشور ایران مهاجرت کرده‌اند. چهره‌های معروف این قریه عبارت‌اند از حاجی حمزه، محمدحسین نوری، محمدحسن ناطقی، یوسف داروغه، حاج ناظر، ملا سخی‌داد، کرم‌علی از منتفذین و استا مهدی (ناطقی، ۱۳۹۶).
منابع: اکبری، امین. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسن ناطقی با امین اکبری. ۱۴ عقرب ۱۳۹۸؛ قاسمی، ظاهر. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسن ناطقی با ظاهر قاسمی. ۱۴ عقرب ۱۳۹۸؛ ناطقی، محمدحسن (۱۳۹۶) «تحقیق میدانی محمدحسن ناطقی دربارۀ سنگ‌تخت و بندر». چاپ نشده. تحویل داده شده به دفتر دانشنامه. سنبله ۱۳۹۶؛ ناطقی، محمدحسن (۱۳۹۸) مصاحبۀ اینترنتی محسن شریفی با محمدحسن ناطقی. ۲۱ میزان ۱۳۹۸.
