اسپیچ (۱) /Espiĉ/
قریه‌ای در ولسوالی بَنُو اَندَرابِ ولایت بغلان
مؤلف: محمدحسین فیاض
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ اسپیچ در درۀ خُشْدَرَه (خُشْک دره) و در ولسوالی بَنُو اندراب قرار دارد. از شرق به قریۀ بُوسْتانَک، از غرب به کوه چاراه، از شمال به کوتل چَکْ‌آب، از جنوب به کوه ده نُشَر محدود می‌شود. هنگامی‌که مسافری از ولسوالی خِنجان به طرف اندراب سفر کند، در بیست کیلومتری خِنجان به قریه‌ای می‌رسد که خٌشدره نام دارد. این قریه در دره‌ای در سمت چپ درۀ اصلی اندراب نمودار می‌شود. این دره چندین کیلومتر طول دارد و به جنگلی بزرگ منتهی می‌شود که در قدیم درختان انبوه و بلند داشته و در سال‌های جنگ آسیب زیادی دیده است(طغیان ساکایی، ۱۳۹۶).
عزیز الله بیانی معتقد است که اسپیچ در اصل، اَسَ‌پیچ بوده و برگرفته از نام طایفۀ باستانی اَسَ است که به مرور زمان در تلفظ محلی اِسپِچ گفته شده‌است. از این‌که صحنۀ تبلیغ اولیۀ زرتشت در جنوب شرق ایران‌ویج بوده، شاید اسپیج و امثال آن بدون ارتباط با اویج نباشد (بیانی، ۱۳۹۸). خانوادۀ اویج که از کرپن‌ها بوده‌اند در مقابل زردشت کا‌رشکنی می‌کردند (رضایی، ۱۳۹۴: ۴).
در قریۀ اسپیچ حدود ۳۰۰ خانوار هزاره زندگی می‌کنند که همه از شاخۀ قُوزِی بوده و سنی حنفی هستند. در این قریه یک مکتب و یک باب مسجد جامع وجود دارد. اهالی آن، به زراعت و دکان‌داری مشغول‌اند. از جمله صنایع دستی این قریه می‌توان به گلیم‌بافی و گل‌دوزی اشاره کرد. کوه چَکاب و اَلَه‌کَمَر از کوه‌های مشهور این قریه است و چشمۀ شیرینَک از جمله چشمه‌های پر آب و شیرین این منطقه است. مولوی نورالله، ملّا عبدالحکیم، برهان‌الدین و قومندان میرزا از جمله افراد مشهور قریۀ اسپیچ‌اند.
منبع: بیانی، عزیزالله. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری زهرا حسین‌زاده با عزیزالله بیانی. ۲۰ سنبله ۱۳۹۸؛ رضایی، هاشم. (۱۳۹۴). اوستا (ترجمه)، چاپ اول، تهران: بهجت؛ طغیان ساکایی، یونس. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با یونس طغیان ساکایی. ۱۴ حوت ۱۳۹۶.
