الله‌داد /Âllâhdâd/
قوم، از زیرشاخه‌های تیرۀ اوقی در ولسوالی جاغوری
مؤلف: عبدالله اخلاقی
جلد اول، ویراست دوم
الله‌داد از زیرشاخه‌های تیرۀ اوقی (رک: مدخل اُوقِی، تیره‌ای در ولایت‌های غزنی، دای‌کندی و هلمند) و از دستۀ آته (رک: مدخل آته، تیره‌ای از دای‌میرکَشَه در ولسوالی جاغوری) است. بالله‌داد (رک: مدخل بالله‌داد، شاخه‌ای از طایفه اُوقِی ولسوالی جاغوری) دو فرزند به نام‌های الله‌داد و طُویکه داشته است (الهی؛ 1399). به گفتۀ محمدامان احسانی در جلدهای 5، 10 و 17 کتاب اساس در ادارۀ ثبت احوال و نفوس افغانستان که در سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ خورشیدی تنظیم‌شده، از این زیرشاخه یاد شده است و جلد ۱۷ آن مخصوص الله‌داد است (احسانی، ۱۳۹۹).
این تیره در حال حاضر (۱۳۹۹ ش) بر اساس شواهد بیش از ۱۵۰۰ خانواده از جمعیت ولسوالی جاغوری را تشکیل می‌دهند و بخش زیادی از جمعیت آن در ولایات مختلف افغانستان و کشورهای خارجی پراکنده هستند. الله‌داد در مناطق اوت‌قول، پاتو، آب‌برده، چهل باغتوی اوقی، جودری، سنگشانده متمرکز هستند.
الله‌داد سه فرزند پسر به نام‌های بِیگُم، چُورکَه و گورکه داشته است و آنان اکنون سه خانوار الله‌داد را تشکیل می‌دهند (میثم، 1399) البته در ادارۀ ثبت احوال و نفوس افغانستان و نیز در تذکره‌های افراد متعلق به این خاندان، الله‌داد به عنوان پیشوند محل زندگی این افراد ذکر شده است. مانند الله‌داد اوت‌قول، الله‌داد پاتو، الله‌داد جودری، الله‌داد سنگشانده و… (شجاعی، 1399). خانوار بیِگُم: بیگم سه پسر به نام‌های بازارعلی، خداداد و نظرعلی داشته است (الهی، 1399). خانوار بیگم اینک در اوت‌قول، پاتو، آب‌برده، سنگماشه و چهل باغتوی اوقی، یکهاولنگ و بلخاب زندگی می‌کنند. احمدعلی (مؤسس مدرسۀ علوم دینی در جاغوری و یکهاولنگ)، علی‌یاور افتخاری (رهبر حزب نهضت اسلامی افغانستان)، عبدالصمد فیاضی (قاضی و مدرس علوم دینی در سنگماشه)، باشی حبیب‌الله، عبدالصمد پاتو، ملا انور خلیلی پاتو، حسین‌علی مهتر جودری، محمدنبی پهلوان چهل باغتوی اوقی، محمدحیدر ارباب جودری، عبدالحکیم نیازی، امان یوسفی (خواننده و نوازنده)، نادرعلی خان بلخاب، محمدهادی بشارت، محمدعلی احمدی آب‌برده، میرزاخان و خداداد فقیهی از چهره‌های سرشناس خانوار بیگم هستند (شجاعی، 1399). خانوار چورکه: چورکه یک فرزند به نام شاه‌کرم داشته است. خانوار چورکه در سنگماشه، پاتو و اوت‌قول زندگی می‌کنند. کربلایی میرزا محسن، ملا علی‌نقی، علی‌یاور ارباب پاتو، قومندان مرادعلی (مشهور در اسلحه‌سازی)، محمدهادی نبوی پاتو، حسین‌علی شفایی، رمضان‌علی نوری و محمدباقر فرزند میرزا محسن چمبرا در آلمان از چهره‌های سرشناس خانوار چورکه هستند (شجاعی، 1399؛ محمدی، 1399). خانوار گورکه: گورکه دو فرزند به نام‌های پاینده بیگ و پولاد (فولاد / فولادی) داشته است. شاخۀ پاینده بیگ بیشتر ساکن اوت‌قول و تعدادی هم ساکن سیاه‌چوب هستند (اخلاقی، عبدالله، 1399). پاینده بیگ سه فرزند به نام‌های محمد بیگ، علی بیگ و عیسی بیگ داشته است. عوض / هوس‌کاکا، رحیم‌علی مهتر، ملّا جمعه‌علی، ملّا حسین‌علی لوخ معروف به آخوند بابی، محمدطاهر فروتن، وحیده هما فروتن در استرالیا، علی‌رضا اخلاقی و عبدالله اخلاقی از چهره‌های سرشناس خاندان پاینده‌بیگ هستند (اخلاقی، عبدالله، 1399؛ فروتن، ۲۰۱۰). شاخۀ پولادی ساکن اوت‌قول، سنگشانده و تبقوس هستند. در مکاتبات رسمی نام اصلی خانوار آن‌ها پولادی و در برخی از شجره‌نامه‌ها فولادی ذکر شده است. قنبرعلی تابش (شاعر و پژوهشگر معاصر)، محمداعظم تبقوس، محمدنعیم پرورش و خان‌علی هدایت از چهره‌های سرشناس خانوار پولادی یا فولادی هستند (اخلاقی، علی‌رضا، 1399).
اکنون (۱۳۹۹ ش) بیش از ۴۰۰ خانواده از الله‌داد در کویته و حیدرآباد زندگی می‌کنند. حیدرعلی شکوه (معاون وزارت داخله و از مقام‌های عالی دولتی در ایالت بلوچستان)، نادرعلی هزاره (یکی از رهبران تنظیم نسل نو)؛ سردار سعادت و صوبه‌دار الطاف‌حسین از شخصیت‌های الله‌داد در پاکستان هستند (میثم، 1399). بیش از ۱۰۰ خانوار از الله‌داد که در زمان عبدالرحمان خان و پس از آن به ایران مهاجر شده‌اند، اکنون تابعیت ایران دارند و در مشهد، فریمان و تربت‌جام زندگی می‌کنند (فقیهی، 1399). در حال حاضر (۱۳۹۹ ش) بیش از نیمی از جمعیت تیرۀ الله‌داد در کابل، مزار شریف، هرات، غزنی، بلخاب، یکهاولنگ و سیاه‌چوب ولایت غور زندگی می‌کنند (شجاعی، 1399).
منابع: احسانی، محمدامان. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالله اخلاقی با محمدامان احسانی. ۲۶ حمل ۱۳۹۹؛ اخلاقی، عبدالله (۱۳۹۹). «شجره‌نامۀ خانوار پاینده بیگ». ارسال شده به دفتر دانشنامه، ثور ۱۳۹۹؛ اخلاقی، علی‌رضا. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالله اخلاقی با علی‌رضا اخلاقی. ۲۵ ثور ۱۳۹۹؛ الهی، بسم الله. (۱۳۹۹). «پشت‌نامۀ اولاد اوقی علیه‌الرحمه». ارسال شده به دفتر دانشنامه از طریق عبدالله اخلاقی در ثور ۱۳۹۹؛ شجاعی، عبدالله. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالله اخلاقی با عبدالله شجاعی. ثور ۱۳۹۹؛ فروتن، محمدطاهر. (۲۰۱۰). «رزومۀ علمی دکتر محمدطاهر و فرزندان» چاپ‌شده در روزنامۀ The Australian و Courier Mails. 15 نوامبر 2010؛ فقیهی، خداداد. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالله اخلاقی با خداداد فقیهی. ثور ۱۳۹۹؛ محمدی، محمدشریف. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالله اخلاقی با محمدشریف محمدی. ۲۶ ثور ۱۳۹۹؛ میثم، محمدنبی. (۱۳۹۹). مصاحبۀ اینترنتی عبدالله اخلاقی با محمدنبی میثم. ثور ۱۳۹۹.
