امامی /Emâmi/
از رسوم مذهبی
مؤلف: پروین ولی‌زاده
جلد اول، ویراست دوم
امامی یا نذرِ امام در اصطلاح به گوسفند، گاو و غیره گفته می‌شود که از مدت‌ها قبل، برای نذر در یکی از روزهای دهۀ اول محرم انتخاب و به صورت خام یا پخته بین مردم تقسیم می‌شود. در ولایات ارزگان، غزنی، دای‌کندی و غور این رسم وجود دارد.
این رسم در اعتقادات مذهبی هزاره‌ها ریشه دارد. در ارزگان به آن امامی گفته می‌شود و در غزنی و دای‌کندی به آن نذرِ امام. در گذشته، در ارزگان هر خانواده که توان مالی داشت در بهار هر سال دو برّه را یکی به نام اسماعیل و دیگری به نام امام حسین برای قربانی‌کردن انتخاب می‌کرد. اولی برای روز عید قربان بود و «قربانی» نامیده می‌شد و دومی «امامی». حیوان انتخاب‌شده را در بین سال، خوب علف می‌دادند و عقیدۀ‌شان این بود که این برّه به مرگ طبیعی نمی‌میرد چون مال حسین بن علی، امام سوم شیعیان است. این گوسفند را در یکی از روزهای دهۀ اول محرم ذبح می‌کردند. افرادی که امامی داشتند در مکانی جمع می‌شدند و هرکس حیوان نذریِ خودش را ذبح می‌کرد؛ سر و پاچهٔ آن را به خانه‌ای می‌داد که روضه‌خوانی در آن بود (زمانی که هنوز تکیه‌خانه‌های عمومی رواج نداشت) و گوشت‌ها را با سهمی یکسان بین جمعیت قریه تقسیم می‌کردند و در آخر دعا می‌کردند (احمدی باغچاری، خاطرات). در مالستان ابتدا موسفید و یا داروغۀ آغیل، مردم را خبر می‌کند و می‌پرسد که چه کسانی گوسفند نذری دارند. برخی خانواده‌ها بنا به عقیده‌ای که دارند می‌گویند ما «خام‌بخشی نمی‌کنیم». برای این خانواده‌ها تعیین می‌شود که در کدام شب از دهۀ اول محرم، نذرِ امام خودشان را ذبح کنند و مردم را بعد از مراسم عزاداری شوروا یا گوشت‌کوچه دهند. خانواده‌هایی که خام‌بخشی می‌کنند می‌توانند گوسفندان نذری خود را در یکی از روزهای دهۀ اول محرم ذبح کرده و گوشت خام را به شکل مساوی بین اهالی قریه تقسیم کنند (فیاض، ۱۳۹۶). در منطقۀ شیرداغ، نذرِ امام را به صورت پخته می‌دهند. مردم هر آغیل جداگانه نذر می‌کنند و همه افراد آغیل از آن می‌خورند. در صورتی که جمعیت آغیل زیاد باشد، دو خانه یا سه خانه مشترک در یک شب نذر می‌کنند. این سهم‌دهی در نذر را اصطلاحاً «توپه توپه نذری‌دادن» می‌گویند (اعتمادی، ۱۳۹۶).
در ولسوالی شارستان ولایت دای‌کندی، در هرخانه، بر سر گاو، گوسفند یا بز دست می‌کشند و آن را برای نذر امام انتخاب می‌کنند و به اصطلاح خوب «کاله‌جاله» می‌کنند. اسم آن حیوان «نذر امامی» است. بسیاری از خانواده‌ها در این ولسوالی بعد از محرّم هر سال حیوانی را برای نذر امامی سال بعد نامزد می‌کنند و دست می‌کشند و چنانچه آن حیوان به محرّم نارسیده بمیرد، فوراً حیوان دیگری را جایگزین می‌کنند. علاوه بر بز و گوسفند نذر امامی، هر خانواده مقدار سه سیر (سیر کابل، معادل حدود ۷ کیلوگرم) آرد گندم را نان می‌پزند و در نوبت خودشان همراه با گوشت نذر امامی بین اهالی قریه تقسیم می‌کنند (برهانی شارستانی، ۱۳۹۶).
منابع: احمدی باغچاری، سلطان‌علی، «خاطرات الحاج سلطان‌علی احمدی باغچاری (تاریخی، اجتماعی، اخلاقی، سیاسی و دل‌نوشته‌های منظوم)». چاپ‌نشده؛ اعتمادی، عوض‌علی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با عوض‌علی اعتمادی. ۱۴ حمل ۱۳۹۶؛ برهانی شارستانی، محمدعلی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با محمدعلی برهانی شارستانی. ۱۴ حمل ۱۳۹۶؛ فیاض، محمدحسین. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با محمدحسین فیاض. ۱۴ حمل ۱۳۹۶.
