انتظار بشر از دین
کتاب، دربارۀ معرفت‌شناسى دینى
مؤلف: محسن شریفی
جلد اول، ویراست دوم
این کتاب تألیف محمدامین احمدی است. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی آن را برای بار اول در سال ۱۳۸۴ ش، بار دوم در زمستان ۱۳۸۵ ش و برای سومین بار در سال ۱۳۸۶ ش، در ۴۶۹ صفحۀ قطع رقعی و با شمارگان ۱۴۰۰ نسخه در قم منتشر کرده است. اثر حاضر قبل از چاپ، در چهارمین کنگرۀ دین‌پژوهان کشور ایران در سال ۱۳۸۲ ش، جزو پژوهش‌های برتر انتخاب شده بود.
انتظار بشر از دین، به عنوان مسئله‌اى کلامی فلسفى، از مسائل معرفت‌شناسى دینى است و در مقام فهم دین و احکام شریعت مطرح مى‌شود. مؤلف به منظور روشن‌کردن ابعاد مختلف بحث انتظار بشر از دین و حل مسائل مربوط به آن، کتاب را در دو بخش تنظیم کرده است. بخش اول در سه فصل به مبانی و کلیات بحث اختصاص داده شده است. در فصل اول، این پرسش اساسی که مسئلۀ انتظار از دین چیست و این مبحث چرا مهم است و چه نتایج دین‌شناختی بر آن مترتب است، به تفصیل توضیح داده شده است و در این زمینه دیدگاه موافقان و مخالفان مسئلهٔ انتظار بشر از دین بررسی شده است. در فصل دوم این پرسش که آیا فهم تاریخی و رسمی از دین بدون پیش فهم و انتظار پیشینی از دین به دست آمده است و یا اینکه در چارچوب یک منظومه و پارادایم معرفتی محقق شده است؟ و این پارادیم و منظومۀ معرفتی سبب شده است که دین‌شناسان مسلمان متون دینی را بر اساس پیش فهم و انتظارات خاص از دین فهم کنند و قرائت رسمی از دین را سامان دهند؟ در فصل سوم مبحث معرفت‌شناختی و هرمنوتیکی طرح شده است که آیا اساساً فهم متن بدون پیش‌فهم و انتظار قبلی از آن ممکن است یا خیر؟
مؤلف در بخش دوم و در سه فصل حدود و ثغور انتظار بشر از دین را بررسی و نقد کرده است. در فصل اول، این مبحث بررسی شده است که چه چیزهایی را نمی‌توان از دین انتظار داشت؟ یعنی مسائل و مواردی وجود دارند که حل آن‌ها بر مبنای دین امتناع معرفت‌شناختی دارند. در فصل دوم، این مسئله بررسی شده است که چیزهایی را باید از دین انتظار داشت و فقط از طریق دین قابل حل هستند و لاغیر؟ در این بخش علاوه بر نیازهای فردی انسان به دین، نیازهای اجتماعی انسان به دین آن گونه که متفکران معاصر مسلمان ادعا کرده‌اند، طرح، بررسی و نقد شده است. در فصل سوم، این مسئله مطرح شده است که آیا کمال دین ایجاب می‌کند که دین به همه نیازهای انسان از جمله نیازهای اجتماعی او پاسخ دهد؟ نویسنده نخست کوشیده است که معنا و مفهوم کمال دین را توضیح دهد و سپس دو قرائت حداکثری و حداقلی از فقه را طرح و بررسی کرده و نشان داده است که نظام شرعی یک نظام حداقلی است.
این کتاب می‌کوشد راهی برای فهم علمی، معرفت‌شناسانه و انتقادی از دین، متون دینی و قرائت رسمی از دین به دست دهد، تا به این وسیله، روشی مؤثر برای نقد تفسیرهای معطوف به قدرت و خواسته‌های ایدئولوژیک از دین در اختیار خواننده قرار دهد. محمدامین احمدی دارندۀ درجۀ دکتری در رشتۀ فلسفه و حکمت اسلامی از دانشگاه تهران و رئیس دانشگاه ابن سینای کابل است.
منبع: احمدی، محمدامین. (۱۳۸۶). انتظار بشر از دین. چاپ سوم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
