بولبی/ دیدو

عنوان مدخل: بولبی/ دیدو/Daydu/Bowlbi/

شناسه: نوعی آواز

متن مقاله

بُولْبِی / دَیْدُو نوعی آواز هزارگی است که به شکل فردی و گاهی دو نفره و به‌صورت سؤال و جواب اجرا می‌شود. مهارت بولبی‌خوان‌ها در این سؤال و جواب‌ها مشخص می‌شود. تونیک‌های بولبی بیشتر از سه ‌تا نیست. اگر تونیک‌ها را به‌صورت حروف الفبای انگلیسی نشان دهیم این‌گونه است: C,F,G,C.
سروده‌های مورد استفاده در بولبی، دوبیتی‌های محلی و بیشتر عاشقانه است که با تصنیفی از الفاظی مانند: دیَدو، دُوَیدو، دوآی، دیدَی و یا اصطلاح «دلبر جان دُووَیدُو» و «گل بُولَی جان» همراه می‌شود. احتمالاً «دیدو» از دیده و دیدَی (چشم، نور چشم با اشاره به محبوب و معشوق) گرفته ‌شده است که در اشعار عامیانۀ مردم هزاره کاربرد فراوان دارد، این که چرا در برخی مناطق «بولبی» گفته‌شود، روشن نیست.
دیدو از تکرارِ «دیده» و «دیدی» گرفته‌شده و در واقع نام اصلی آن غزل است که سبک‌های مختلفی دارد و در بامیان و دای‌زنگی به آن چاربیتی گویند.
برخی برای بولبی اصطلاح ترانه‌ای به کار بردند و آن را ترانه‌ایی بدون موسیقی و ساز تعریف کردند.
به تعبیر دیگر بولبی آوازهای عاشقانۀ ساده‌ای هستند که افراد در عروسی‌ها و دیگر جشن‌ها می‌خوانند. آوازخوانی در این سبک با تغییر تند از آهنگ‌های سینه به سر و برگشت به آن، یعنی از آهنگ طبیعی به صدای نازک و بالعکس آغاز می‌شود. دیدو یا بولبی رایج‌ترین آواز میان چوپان‌هاست.
بولبی بیشتر در ولایت غزنی رایج است و سرودی ویژۀ ساکنان جِغَتوی غزنی بوده است. بولبی در ابتدا در سایر مناطق غزنی و مناطق مرکزی، رواج چندانی نداشت و در نیم‌قرن اخیر، بولبی در ولسوالی ناهور، قَره‌باغ و جاغوری بیشتر رایج شده است در ولسوالی شارستانِ دایکندی، گوش دادن به آهنگ‌های بولبی رایج است؛ اما خود بولبی‌خوانی رایج نیست. همچنین در مرکز بامیان نیز بولبی‌خوانی کم‌وبیش رایج بوده است.
در مالستان، جاغوری و قرَه‌باغ بیشتر اصطلاح «دیدو» و در ناهور و جِغَتو، اصطلاح «بولبی» رایج است. سیدمحمد، (مشهور به «بچۀ سید لشمک») از انگوری، بچه گل‌آغَی از بُوسِید، علی‌مدد و اسحاق از پاتو، رمضان بهایی از ناهور و… از دیدوخوانان مشهورند.

خواننده محترم!

با پاسخ به سؤالات زیر می‌توانید ما را در تکمیل مدخل «بولبی/ دیدو» یاری رسانید؛

۱. آیا در منطقه شما این آواز وجود دارد، چه نامیده می‌شود، اگر جواب مثبت است نحوۀ اجرای آن چگونه است؟

۲. بولبی‌خوانان منطقه خود را می‌شناسید، معرفی کنید؟

۳. بولبی‌های ماندگار و خاطره‌انگیز از بزرگان و ریش‌سفیدان منطقه به یاد دارید؟